O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti «Kasbiy ta’lim» kafedrasi

 
4. O‘zbekiston Respublikasida kasb ta’limining asosiy mazmuni 
Ta’limning mazmuni uning maqsadidan kelib chiqadi. Ta’limning mazmuni 
deganda, o‘quvchilarning o‘qish jarayonida egallab olishi lozim bo‘lgan hamda 
tizimga solingan bilim, malaka va ko‘nikmalarning aniq belgilangan doirasi 
tushuniladi. 
Ta’limning mazmuni bir qator ehtiyojlarni hisobga olish bilan belgilanadi: 
1.Ijtimoiy ishlab chiqarishning eng zarur ehtiyojlar, ijtimoiy tuzimning 
xususiyatlari. 
2.Davlatning xalq ta’limi va muayyan turdagi o‘quv yurti oldiga qo‘yadigan 
maqsad va vazifalari. 
3.O‘qitish qoidalaridan kelib chiqadigan va o‘quvchilarning imkoniyatlarini 
(yosh imkoniyatlari va boshqalar) e’tiborga oluvchi didaktik talablar. 
Ta’lim mazmuni o‘quv rejasi, o‘quv dasturi va darsliklarda ifodalangan. 
O‘quv rejasi 
deb, o‘qitiladigan fanlar, o‘qitish uchun ajratilgan soatlar va 
o‘quv yilining tuzilishini belgilab beruvchi davlat hujjatiga aytiladi. 
O‘quv rejasi – barcha umumta’lim maktablarida so‘zsiz amal qilinishi lozim 
bo‘lgan davlat hujjatidir. Unda sinflar bo‘yicha o‘rganilishi lozim bo‘lgan o‘quv 
fanlari va o‘sha fanlar uchun ajratilgan o‘quv soatlari ko‘rsatilgan bo‘ladi. 
O‘quv dasturi 
– o‘quv rejasi asosida ishlab chiqiladi. O‘quv dasturi har bir 
o‘quv fanining o‘qitish uchun ajratilgan bilim hajmi, tizimi va g‘oyaviy – siyosiy 
yo‘nalishini aniqlab beradigan davlat hujjatidir. 
O‘quv dasturida o‘quv yili davomida har qaysi sinfda alohida fanlar bo‘yicha 
o‘quvchilarga beriladigan ilmiy bilim, ko‘nikma va malakalarning hajmi belgilab 
beriladi. Dasturda har qaysi o‘quv fanlarining mazmuni izchillik bilan yoritiladi va 
ma’lum mavzular orqali ko‘rsatiladi. Ma’lum mavzu yuzasidan o‘quvchi 
o‘zlashtirishi lozim bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalar qisqacha ifodalab beriladi. 
Darslik 
– o‘quv jarayonining zarur qismidir. Ko‘p vaqtlardan beri u 
o‘qitishning eng muhim vositasi xisoblanar edi. 
Har bir o‘quv fanining mazmuni darslikda batafsil yoritiladi. Darslik tegishli 
fanga oid ilmiy bilim asoslarini dasturga va didaktika talablariga muvofiq ravishda 
bayon qiluvchi kitobdir. 
Darsliklar bilan bir qatorda ayrim fanlardan o‘quv qo‘llanmalar xam tuziladi. 
Masalalar va mashqlar to‘plami, xrestomatiyalar, atlaslar, lug‘at kitoblari va shu 
kabilarni misol qilib keltirish mumkin.
1
O‘quvchilar darslik va o‘quv qo‘llanmalari bilan ham darsda, ham uy 
sharoitida mustaqil ish olib boradilar. Darslik materiali katta tarbiyaviy axamiyatga 
ega. U bilan ishlash tarbiyalanuvchilarning aqliy tarbiyasiga, ularda ilmiy 
dunyoqarashning, axloq-odob, nutq va tafakkurning va mustaqil fikrning 
rivojlanishiga yordam beradi.
 
1
N.Хo’jаеv vа bоshqаlаr. Tа’lim nаzаriyasi. O’quv qo’llаnmа. - T.: TDIU. 2003. 28-bеt. 

---

78 
Ta’lim muassasalarining integratsiyalashgan akademik litsey, kasb-hunar 
kolleji va boshqalarni tashkil qilish. Bunday ta’lim muassasalarida quyidagilar 
nazarda tutiladi: 
Professional ta’limning tashkiliy va metodik izchilligini ta’min etish; 
Sohalar vazifasini hal etish uchun maqsadli mutaxassislar tayyorlashni amalga 
oshirish; 
O‘rta zveno mutaxassislarini tayyorlash uchun moddiy-texnika bazalaridan va 
oliy o‘quv yurtlarining professor-o‘qituvchilar tarkibidan foydalanish. 
Kasb ta’limi integratsiyasining gorizontali bo‘yicha – yirik texnika 
universitetlari, ilmiy o‘quv, ilmiy ishlab chiqarish va o‘quv ishlab chiqarish 
birlashmalarini tashkil etishdan iborat. Bundan maqsad raqobatbardosh oliy 
ma’lumotli mutaxassislar (bakalavr va magistrlar), shuningdek, ishlab chiqarish 
birlashmalari, kasb-hunar kollejlari uchun yuqori malakali kadrlarni tayyorlash.