O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Oshqozon va 12 barmoqli ichak yara kasalligi 
Meda va 12 barmoqli ichak yara kasalligi – bu organizmning 
surunkali davom etuvchi va tеz-tеz rеtsidivlovchi umumiy kasalligi 
bo’lib, ularning shilliq qavatda yarali dеfеktlar paydo bo’lishi bilan 
kechadi. 
Yaraning paydo bo’lishi meda shirasi tarkibidagi kislotaga 
bog’liq. 
S
hilliq qavat butunligi xlorid kislota va pepsin saqlagan meda 
shirasi ta’sirida buziladi. Shilliq qavatdagi yara dispeptik sindrom va 
qorindagi uzoq davom etuvchi og’riqning asosiy sababi hisoblanadi. 
Kasallik silliq kechib, unga mavsumiylik xos (bahor va kuz). 
Yara kasalliklari ichida 12 barmoqli ichak yarasi ko’proq uchraydi. 
Bundan tashqari meda ichak traktida simptomatik (ikkilamchi) yaralar 
ham yuzaga keladi. Bularga tireotoksikozda kelib chiqadigan, nosteroid 
yallig’lanishga qarshi dorilar, Kushing kasalligida va stressdan keyingi, 
bazi bir yurak qon tomir, nafas olish tizimi, buyrak kasalliklari tufayli 
kelib chiqadigan, Zollinger-Ellison sindromi (meda osti bezi adenomasi, 
gastrinoma bilan yara birga kelishi), Kurling (kuyishlarda) yuzaga 
keladigan yaralarni kiritish mumkin. 

---

279 
Yara kasalliklari joylashishi bo’yicha; 
Meda yarasi
-kardial, 
subkardial, tana qismi, antral qismi, pilorik qismi yarasi uchraydi. 
12 
barmoqli ichak yarasi; 
Bulbar, postbulbar yaralar uchraydi. Yaralar 
soni bo’yicha bir yoki ko’p yara bo’lishi mumkin. Yaralar; xuruj davri; 
chandiqlanish davri; remissiya davri farqlanadi; 
Etiologiyasi. 
Yara rivojlanishi shilliq qavat butunligini 
ta’minlaydigan himoya va agressiya omillar o’rtasidagi balans buzilishi 
bilan ta’riflanadi. Yara kasalligini etiologiyasida genetik moyillikni ham 
ahamiyati kattadir. Avloddan avlodga o’tishi to’g’risida aniq malumot 
yo’q. Yara hosil bolishiga olib keluvchi sabablar quyidagilar bo’lishi 
mumkin.
Infektsion nazariya 1983 yilda Helikobakter pyliori Avstraliyalik 
(B.Marshall, A. Warren) olimlar aniqlashdi (63 surat)
Pepsinogenni ko’payishi Peptik - 1856-1878 y (C. Bemard, H. 
Quincke); 
Yallig’lanishdan keyin (gastrit)-1817-1923 y (F. Uden va G.E. 
Konjetzny), 
Qon-tomir nazariyasi (Vaskulyar - 1852 y (R. Virchov)), 
Stress -1953 y (Seiye), 
Kislotali peptik omil – 1956 y (L.R. Dragstedt),G hujayralar 
giperfunksiyasi; 
Kortiko-vistseral – 1949 y (k.M. Bikov, I.T. Kurtsin), 
Travmatik - 1912 y (L. Aschoff), 
I (0) qon guruhi; 
Alfa antitripsin yetishmovchiligi; 
Alfa makroglobulin yetishmovchiligi; 
Mukoproteidlar yetishmovchiligi; 
B5, B15, B35 HLA antigen mavjud kishilarda yara ko’proq 
kuzatiladi. 
Patogenez.
Kasallik rivojlanishiga agressiv va himoya omillari 
orasidagi muvozanatni buzulishi yotadi. Agressiv omillar kuchi oshsa, 
himoya omillar ham kompensator osha boradi yoki zaiflasha boradi. 
Agressiya omillari va gastroduodenal gipermotor diskineziya medadagi 
oziq-ovqat va meda shirasini tezda 12 barmoqli ichakka evakuatsiya 
qiladi va meda shirasi tarkibidagi xlorid kislota shilliq qavatga tasir 
qiladi.

---

280