O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Nosteroid yallig’lanishga qarshi dorilar gastropatiyasi
1986-yil S.N. Roth tomonidan NSAID-gastropathy (
nosteroid 
yallig’lanishga qarshi dori
(NYQD) -gastropatiya) terminini taklif 
qildi. Bu gastroduodenal zonaning eroziv yarali shikastlanishi 
hisoblanib, shu preparatlarni iste’mol qilish bilan bog’liq bo’lib, klinik 
endoskopik ko’rinish bilan xarakterlanadi.
Patogenezi. 
NYQD -gastropatiyalarining patogenezi to’g’risidagi 
zamonaviy tushunchalar tsiklooksigenaza (TSOK, prostaglandin 
sintetaza) kontsepsiyasiga asoslangan. Ammo NYQD terapiyaning 
birinch kunlarida bu vositalarning asosiy roli mahalliy jarohatlovchi 
effektlarga bog’liq. Ko’pchlik NYQDlar kuchsiz organik kislota 
hosilalari bo’lib, me’daning kislotali muhitiga ionlanmaydi va 

---

278 
epiteliotsitazalarning gidrofob membranasi orqali o’tadi. O’sha vaqtning 
o’zida shilliq qavatda mahalliy shikastlanish ro’y beradi- adaptatsiya 
fenomeni qisqa davrda yarim chiqaruvchi preparatlar uchun yozilgan 
(voltaren, diklofenak, ibuprofen): ularni prostaglandinlar ifodalamaydi, 
balki o’stiruvchi omillar ifodalaydi va erta NYQD -gastropatiyaga 
adaptatsiya spontan bitishga moyil bo’ladi. Konstitutsional izoforma 
TSOK-1 ingibirlanganda NYQD og’ir gastroduodenal shikastlanish 
sodir bo’ladi, endoskopik va klinik yaralarni keltirib chiqaradi. 
Prostaglandin 12 yetishmovchiligida me’da devorida mikrotsirkulyatsiya 
yomonlashadi, bu NYQD -gastropatiyaning muhim patogenetik zvenosi 
hisoblanadi. Prostaglandin E2 sintezining pasayishi bikarbonat va shilliq 
sekretsiyasini kamaytiradi, kislota maxsulotlarining ortishi himoya 
hamda agressiya faktorlari disbalansi kuchayadi. Bu ultserogenezga ega 
bo’ladi va antisekretor hamda gastroprotektor moddalarning kuchli 
profilaktik 
effekti 
bilan 
tushuntiriladi. 
NYQD-gastropatiya 
lokalizatsiyasi ko’pincha me’da antral qismida bo’ladi. Nihoyat 
gastroduodenal zonada NYQD ikkilamchi adaptatsiyasi sodir bo’ladi 
(prostaglandinli gastroproteksiya fenomeni) 3-4 oydan keyin NYQD-
gastropatiya qabul qilish xavfi pasayadi.