O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

 
Portal gipertenziya 
Portal gipertenziya-jigar sindromi bo’lib, darvoza venasidan qonni 
jigarga o’tishining buzilishi hisobiga yani tashqaridan va ichkaridan v. 

---

339 
portani berkilishi yoki siqilishi va unda bosimning oshishi, bilan 
xarakterlanadi.
Etiologiya va patogenezi. 
Portal tomirlarda qon aylanishi buzilishi 
3 guruhga bo’linadi: jigar ichi (sinusoidal), jigar osti (postsinusoidal), 
jigar usti (presinusoidal). Darvoza venasida qon aylanishining buzilishi 
qiyinlashuvi virusli yoki alkogolli jigar tsirrozida, shuningdek Vilson-
Kanavalov kasalida kuzatiladigan jigar tsirrozida, bo’lakchalararo 
yuzasida biriktiruvchi to’qima o’sganda kuzatiladi. Jigar osti guruhda
darvoza venasi oklyuziyasi: devor yallig’lanishi, trombozda, o’sma bilan 
to’silganda, kattalashgan limfa tugunlarida (limfagranulematoz va 
leykozlarda), kamroq hollarda esa shistozomoz, sarkoidozda kuzatiladi. 
Jigar osti guruhda jigar venalari oklyuziyada, Badda-Kiari sindromi 
kiradi. 
Klinik ko’rinishi
Portal gipertenziya klinikasida-klinik triada kuzatiladi: 
1. Kollateral venoz qon aylanishining yuzaga kelishi; 
2. Astsit 
3. Taloqning kattalashuvi.
Bu triada simptomlar darvoza venasida bosim ortishi natijasida 
anastomozlar rivojlanishi hisobiga bo’ladi. 1. gemoroidal vena chigallari 
sohasida (pastki ichak tutqichi venasi va gemoroidal venalar orasi 
anastamozi qon pastki kovak venaga tushishi qiyinlashadi) buni hisobiga 
gemoroidal venalar kengayadi. 2. qizilo’ngach- meda venasi chigali 
sohasi (chap meda venasidan qizilo’ngach chigali va yarimtoq venadan 
yuqori kovak venaga. Buni hisobiga qizilo’ngach pasti venalari varikoz 
kengayishi kuzatiladi. 3. qorin bo’shlig’i venalari bilan anastamoz 
qiluvchi kindik atrofi venalari va qorin devori, diafragma venasi, bular 
qonni yuqori va pastki kovak venaga olib kelishi kerak. Buni buzilishi 
hisobiga kindik atrofi venalari (Meduza boshi simptomi) va boshqa 
qorin devori venalari kengayishi, tomir yulduzchalar kabi o’zgarishlar 
yuzaga keladi. Astsitning yuzaga kelish sababini quyidagicha 
tushuntirish mumkin; 1-qorin bo’shlig’idagi venalarda bosim ortishi 
hisobiga qonni zardobi qorin bo’shlig’iga chiqadi. 2-qonning onkotik 
bosimi pasayadi, chunki jigarda albuminlar sintezi pasayadi. Buyrak usti 
bezini aldosteronni ko’p ishlab chiqarilishi va jigarni antidiuretik 
garmonni inaktivatsiya jarayonini pasayishi hisobiga suv va natriy ko’p 
miqdorda saqlanishini astsit rivojlanishiga roli katta. Bemorlarni 
ko’zdan kechirganda bemorlar ozg’in, teri va teri osti yog’ qatlami sust 

---

340 
rivojlanganligi, qorinning kattalashganligini, qorin devori venalari 
kengayganligini, tomir yulduzchalarni, meduza boshi simptomini, 
kindikni bo’rtib chiqqanligini, burundan, milklardan qon ketish izlari va 
boshqa o’zgarishlarni ko’rishimiz mumkin. Bemorlar yotganlarida 
qorinlari ikala yonga kengayadi. Palpatsiyada qorinda chayqalish 
(fluktuatsiya) simptomi musbat bo’ladi, taloq kattalashganligini aniqlash 
mumkin. Perkussiyada jigar va taloq o’lchamlari haqida malumot olish 
mumkin. 
Davolash. 
Xirurgik davo choralari ko’riladi va qonni ivish 
xususiyatlarini yaxshilash maqsadga muofiq. Simptomatik davo.