O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti samariddin elmirzayev

Yaponiyada korporatsiyalar birgalikdagi taraqqiyoti 
Aynan keltirilayotgan jihatlar yapon korporatsiyalarining 
birgalikda taraqqiyotini ta’minlagan. Moliya-sanoat guruhlaridagi 
ichki korporativ shartnomaviy munosabatlar moliyaviy va sanoat 
resurslari, shuningdek ilmiy-texnik axborotlarni qamrab olgan. 
Bunda manfaatlar o‘zaro kesishmagan vaqtda aniq maqsadga 
yo‘naltirilgan ixtisoslashuv prinsipi amal qiladi. Ya’ni ma’lum bir 
yangilikni birgalikda joriy etish orqali erishiladigan natijani teng 
taqsimlash masalasi o‘rtaga qo‘yiladi va har ikkala tomon bitta 
maqsad sari intiladi.
Yaponiyada ham Germaniyadagi singari banklar yirik 
aksiyadorlar hisoblanadi va ularga moliyalashtirishning muhim 
manbasi sifatida qaraladi. Banklar direktorlar kengashi yoki 
prezidentlik instituti orqali boshqaruvda ishtirok etadi. Ular 
korporatsiya faoliyati ustidan nazoratni amalga oshiradi va 
to‘g‘ridan to‘g‘ri shartnomalar asosida qo‘llab-quvvatlaydi. 
Davlat va jamoatchilik korporatsiyalarni va moliya-sanoat 
guruhlarini xorijiy investorlar tajovuzidan himoyalaydi. Ya’ni bir 
tomondan qonunchilik xorijiy investorlarning keskin faolligiga 
imkon 
bermaydi, 
boshqa 
tomondan 
milliy 
madaniyat 
vatanparvarlikka asoslanganligi korporativ madaniyatga ham o‘z 
ta’sirini ko‘rsatadi. Shuning uchun ham yapon korporatsiyalarini 
qo‘shib olish amaliyotlari deyarli uchramaydi. 
Korporatsiyalarning 
birgalikdagi taraqqiyoti 
Moliyaviy 
resurslar 
almashinuvi
Moddiy 
resurslar 
almashinuvi
Menejerlar 
(tajriba) 
almashinuvi 
Ilmiy-texnik 
axborotlar 
almashinuvi 

---

39 
Yaponiya iqtisodiyotida davlatning kuchli ta’siri mavjud 
bo‘lsada, iqtisodiyotda davlat sektorining ulushi yuqori emas. 
Bunda davlatning boshqaruvchilik kuchi emas, balki yo‘nalishni 
belgilab beruvchilik xususiyati yuzaga chiqadi va bu jihat iqtisodiy 
taraqqiyotning o‘ta istiqbolli yo‘nalishlarini ishlab chiqish va 
belgilab olingan yo‘nalishga iqtisodiyotni yo‘naltirish (bunda davlat 
tomonidan uzoq muddatli prognozlar va o‘rta muddatli rejalarni o‘z 
ichiga olgan davlat dasturlari tizimi amal qilishini alohida qayd etib 
o‘tish lozim), infratuzilmani yaratish, alohida firma va tarmoqlarga 
yordam ko‘rsatish, ishlab chiqarish samaradorligi va yapon 
tovarlari raqobatbardoshligini oshirish maqsadida korporatsiyalar 
o‘rtasidagi munosabatlarni qo‘llab-quvvatlash kabilarda yaqqol 
ko‘zga tashlanadi (2.4-rasm). 
2.4-rasm.