O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti samariddin elmirzayev

2.3. Korporativ boshqaruvning nemis modeli 
Korporativ boshqaruvning german modeli kontinental-yevropa 
modeli deb ham ataladi. Bu model korporatsiyalar o‘rtasidagi 
munosabatlar barcha manfaatdor shaxslar – aksiyadorlar, 
moliyaviy 
tuzilmalar, 
xodimlar, 
davlat 
tomonidan 
muvofiqlashtirilishi bilan xarakterlidir. Ko‘pincha ular yirik 
aksiyalar paketiga egalik qiladilar, korporatsiyalarga o‘z vakillarini 
qo‘yadilar va boshqalar. Ular korporativ tuzilmalarning tarkibi 
sifatida qabul qilinadi va boshqaruvda ishtirok etish huquqiga ega 
bo‘ladi, ya’ni ijtimoiy hamkorlik prinsipi amal qiladi.
Germaniyada 
aksiyadorlik 
kapital 
boshqa 
qator 
mamlakatlarga qaraganda sezilarli darajada markazlashgan. Bunda 
aksiyadorlik kapitaliga bir necha yirik yuridik shaxslar – banklar va 
korporatsiyalarning o‘zaro egalik qilish amaliyoti kuzatiladi. 

---

35 
Moliyaviy institutlar 70 foizgacha aksiyalarni nazorat qiladi. Tashqi 
aksiyadorlar va individual investorlarning roli minimal darajada.
Banklar direktorlar kengashida o‘z vakillari orqali monitoring 
va nazorat funksiyalarini amalga oshiradi, qimmatli qog‘ozlar 
emissiyasini tashkil qiladi, ishonchnoma asosida aksiyalarni 
boshqaradi. Mazkur jihat german modelining eng asosiy xususiyati 
hisoblanadi (2.2-rasm). 
2.2-rasm.
 Korporativ boshqaruv nemis modelida
banklar ishtiroki
Kapital bozorining past darajada rivojlanganligi sababli 
banklar korporatsiyalarni tashqi moliyalashtirishning asosiy 
manbasi sifatida ko‘zga tashlanadi. Bu holat nodo‘stona birlashish 
va qo‘shib olishlarga imkon bermaydi. 
Aksariyat aksiyadorlar depozitariy vazifasini ham bajaruvchi 
banklar orqali aksiyalar sotib oladilar. Korporatsiyalar materiallari 
asosida banklar korporatsiya faoliyatini rivojlantirish bo‘yicha o‘z 
taklif va tavsiyalarini aksiyadorlarga yo‘naltiradi. Agarda takliflar va 
tavsiyalar bo‘yicha aksiyadorlarda e’tirozlar bo‘lmasa, banklar o‘z 
fikri bo‘yicha masalani ovozga qo‘yadi.
Shuning uchun korporatsiyalarni boshqarishda banklar 
iqtisodiy va ma’nan javobgarlikni o‘z zimmasiga oladi.
Mazkur modelning boshqa xususiyatlariga quyidagilarni ham 
kiritish mumkin:
- 
umumiy 
yig‘ilishda 
aksiyadorlarning 
ovozlar 
soni 
chegaralanishi; 
- individual aksiyadorlar ulushining pastligi;