O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti raximov shavkat turdimurodovich

 
Sovuqqa chidamlilik. 
Qorishmaning sovuqqa chidamliligi 7,07x7,07x7,07 
sm namuna-kubiklarni standart usulda sinab topiladi. Sovuqqa chidamlilik 
bo‘yicha qorishma markasini belgilashda namunalar mustahkamligining 25% 
gacha va massasining 5% gacha pasayishi ruxsat etiladi. Tashqi devor g‘ishti, 
toshini terishda va suvoqchilikda ishlatiladigan qorishmalar 10, 15, 25, 35, 50 
markadagi sovuqqa chidamlilikga ega bo‘lishi kerak. Muhit namligi yuqori 
bo‘lsa, qorishma sovuqqa chidamliligi 100, 150, 200 va 300 markalarda bo‘lishi 
maqsadga muvofiqdir. Qorishmalarning sovuqqa chidamliligi mineral 
bog‘lovchining turiga, suv-sement nisbatiga, qo‘shimchalarga va qotish 
sharoitiga bevosita bog‘liq bo‘ladi. 
G‘isht-tosh terish va montaj qorishmalari 
Bino va inshootlarda g‘isht-tosh terishda va zavodda tayyorlangan yig‘ma 
temirbeton konstruksiyalarni montaj qilishda sementli murakkab qorishmalar turli 
markalarda ishlatiladi. 
G‘isht-tosh terishga mo‘ljallangan qorishmalarning harakatchanligi 
ularning ishlatilish sohasi va yotqizish usuliga qarab quyidagicha bo‘ladi: 
keramik g‘isht, beton, tosh va g‘ovak tabiiy toshlar terish uchun 9-13 sm, kovakli 
g‘isht, keramik toshlar terish uchun 7-8 sm, devorlarni beton bloklar va 
panellardan montaj qilishda gorizontal choklarni to‘ldirish uchun 5-7 sm, xarsang 
tosh va bloklarni terish uchun 4-6 sm, ular oraliq bo‘shlig‘ini to‘ldirish uchun 13-
15 sm. Demak, zich materiallar terilsa harakatchanligi yuqori qorishmalar 
ishlatish maqsadga muvofiq bo‘ladi. 
Qorishmaning harakatchanligini belgilashda teriladigan materiallarning 
namligini ham hisobga olish kerak. Qurilish qorishmalarining tarkiblari misol 
tariqasida 1.4-jadvalda keltirilgan. 

---

31 
1.4-jadval
G‘isht-tosh terishda va montaj qorishmalarining tarkibi (hajm bo‘yicha)
Sement 
markasi 
Qorishmalar uchun tarkiblar 
200 
150 
100 
75 
50 
Sement-ohakli qorishmalar 
500 
400 
300 
200 
1:0,2:3 
1:0,1:2,5 
- 
- 
1:0,3:4 
1:0,2:3 
1:0,1:2,5 
- 
1:0,5:5,5 
1:0,4:4,5 
1:0,2:3,4 
- 
1:0,8:7 
1:0,5:5,5 
1:0,3:4 
1:0,1:2,5 
- 
1:0,9:8 
1:0,6:6 
1:0,3:4 
Sementli qorishmalar 
500 
400 
300 
200 
1:3 
1:2,5 
- 
- 
1:4 
1:3 
1:2,5 
- 
1:5,5 
1:4,5 
1:3 
- 
1:6 
1:5,5 
1:4 
1:2,5 
- 
- 
1:6 
1:4 
Quruq issiq iqlim sharoitida qorishmaning suvsizlanmasligini ta’minlash 
zarur. Zavodda tayyorlangan qorishma tashilayotganda va qurilish maydonida 
vaqtincha saqlanganda suvning bug‘lanishini oldini oladigan chora-tadbirlar 
amalga oshirilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi. Masalan, qorishmani yopiq idishda 
saqlash, to‘kma holatda bo‘lsa o‘rama materiallar bilan berkitish va sh.k. 
usullardir. Qorishma material ustiga yoyilganda tezda qurib qolmasligi uchun 
ularni namlash tavsiya etiladi. 
Qish mavsumida g‘isht-tosh terish va montaj qorishmalari isitilgan holda 
ishlatilishi tavsiya etiladi. Bunda tayyorlangan qorishma yoki qorishma 
komponentlari (suv, sement va qum yoki qum) bug‘ yoki elektrotenlar yordamida 
60-80 
0
C haroratgacha isitiladi. Yirik uysozlik panellarni montaj qilishda sement-
qum pastasi (1:1 nisbatda portlandsement va qum) ishlatiladi. Sement-qum pastasi 
28 sutkada 400 marka mustahkamlikka erishadi. 
Qorishmalar va pastaning muzlash haroratini pasaytirish uchun tarkibiga 
kalstiy xlorid, natriy xlorid, natriy nitrati kabi tuzlarning 5% suvdagi eritmasi 
ishlatiladi.