Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

verbal qoidalar
(so‘z yordamida 
ta’riflanadi): a) darslikda yozilgan (verbal-grafik qoida) va b) muallim yoki 
o‘quvchilar chiqaradigan qoidalar; 2)vizual qoidalar (so‘z ishtirokisiz, ta’riflamay 
beriladigan qoidalar): sxema, jadval va simvol kabilar; 3) qoida — analogiya 
(so‘z yoki biron belgi yordamisiz o‘quvchilar tomonidan ixtiyorsiz holda yoki 
37
汉语课堂。教学技巧。北京语言大学出版社
2004
年
. 88-117
页

---

110 
o‘zlarining til tajribasiga ko‘ra, ma’lum lisoniy tushuncha va qonuniyatni 
bildiruvchi «qoidalar», mas. ot, sifat, gap, ega, kesim singari atamalarda 
ifodalangan tushunchalar yoki gapda so‘z tartibi, so‘z yasalishi hodisalarini 
bildiruvchi chet til qonuniyatlari va hkz.).
38
Til o‘rganish– bu uzluksiz jarayondir. Agar orada tanaffus bo‘lib qolsa xotira 
susaya boshlaydi. Bu barchamizga ma’lum. Demak,o‘qituvchiga darsdagi
sakson daqiqadan tashqari yana qo‘shimcha fursat kerak. Bu eng, 
avvalo,o‘qituvchiga emas, talabaga zarurroqdir. Mana shunda biz mustaqil 
ta’limga murojaat qilamiz. Albatta tilni, xususan xitoy tilini faqat va faqat 
o‘qituvchi rahbarligi va nazoratida o‘rgangan ma`qul ( bu ham mening shaxsiy 
fikrim). Lekin “Mustaqil ta’limni bajarishda o‘quvchi o‘z faoliyatini o‘zi 
rejalashtiradi, nazorat qiladi, kerakli vaqtni sarflab, mustaqil ta’lim natijalarini bir 
necha marta takroran amaliyotda sinab ko‘rishi mumkin. O‘qituvchi mustaqil 
ta’limni tashkil etishda asosiy e`tiborini o‘quvchilar duch keladigan qiyinchilik 
va ularni bartaraf etish yo‘llarini aniqlashga qaratishi lozim”
39
Biz faqat xitoy tilini o‘rganishni boshlash jarayonidagi bir-ikki oylar atrofida 
qo‘llanilish tavsiya qilinadigan metodlar haqida mulohaza yuritdik xolos. 
Albatta, bu usullarning qay biri kimga mos va qulayligini, har kishi o‘zi tanlashi 
kerak. Bundan tashqari xitoy tili darslarida foydalanish uchun ko‘plab interfaol 
usullarni ham tavsiya qilish mumkin. Bular aqliy hujum, bumerang, klaster, 
BBB, rolli o‘yinlar va hakazo usullardir. Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, taniqli 
metodist olim M.N.Skatkin bergan ta’rifga ko‘ra “Dars-pedagogik asardir”. 
Madomiki shunday ekan, darsni haqiqiy asarga aylantirish har bir 
o‘qituvchining o‘z qo‘lida. U qaysi uslubni tanlaydi, dars soatini qanday 
rejalashtiradi, qaysi bir pedagogik texnologiyani qo‘llaydi, bulardan qat’iy nazar 
har bir darsdan natija bo‘lishi kerak. Talaba bu ustozning darsini kutsin, 
sog‘insin, darsdan zerikmasin. Zero zamonaviy talablar ham shuni taqozo 
etmoqda. Buning uchun har bir o‘qituvchi dars soatini muqaddas bilib, talabalar 
oldida mas`uliyat va javobgarlikni sezgan holda, darsga puxta tayyorgarlik 
ko‘rmog‘i va o‘z ustida tinimsiz ishlamog‘i darkor.