Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Sinkveyn tuzish qoidasi
1.Birinchi qatorda mavzu (topshiriq) bir so‘z bilan ifodalanadi (odatda ot 
bilan). 
2. Ikkinchi qatorda mavzu doirasidagi sifatni ikkita so‘z bilan ifodalanadi. 
3. Uchinchi qatorda mavzu doirasidagi xatti-harakatni uchta so‘z bilan 
ifodalanadi. 
4.To‘rtinchi qatorda mavzuga nisbatan munosabatni anglatuvchi va to‘rtta 
so‘zdan iborat bo‘lgan fikr (sezgi) yoziladi. 
5.Oxirgi qatorga mavzu mohiyatini takrorlaydigan, ma’nosi unga yaqin 
bo‘lgan bitta so‘z yoziladi. 
Oltita shlyapa – fikrlashningoltita turi 
Edvard de Bono “
Fikrlashning olti shlyapasi
” 
degan kattalar va bolalarni 
fikrlashga undaydigan samarali metodni ishlab chiqdi. Oltita shlyapa (bosh 
kiyim) - fikrlashning 6 turlari. 
Oq shlyapa
- oq rang ob’ektivlik va xolislik, haqqoniyat. Oq shlyapada ara-
lash fikrlar ishlab chiqiladi. Aynan oq shlyapadagi fikrlar insonni voqelik, 
bo‘lgan narsaga aniq tushunchalarni farqlash, ajratishni belgilaydi, bu esa 
voqelikning tushunchasidir. 
Qizil shlyapa
- ichki his-tuyg‘ularni kuchliligi va his-hayajonlarning yuqori 
ekanligi timsolidir. Qizil shlyapada xis-tuyg‘ular boshqaradi. His-tuyg‘u, 
borliqqa sub’ektiv tomondan yondashuv, bu esa nazardan chetda qolmasligi 
kerak. Inson qizil shlyapani kiysa unda fikrini mustaqil bayon etishga imkon 
yaratiladi. 
Qora shlyapa 
- qora rang yomonlik, yovuzlik timsolidir. Qora shlyapa bu 
tanqid, salbiy hislar va hayotda hech qachon hamma narsa ko‘ngildagidek bo‘l-
maydi, degan fikrni o‘zida aks ettiradi. Qora shlyapaning obrazi muammolarni 
yechimini topish emas, balki ularning mavjudligini ko‘rsatadi. Qora shlyapani 
kiygan inson undagi xatoliklarni izlaydi, uni yana to‘ldirish kerakmi yoki bu 
faqatgina xato ekanligini aniqlaydi. 
Sariq shlyapa
- quyosh nuri hayotni davomiyligini anglatadi. Sariq shlyapa 
kelajakka ishonchga (optimizmga) to‘la, u ijobiy fikrlar va umid timsolidir. 
Quyosh rangidagi fikrlar bu ma’lum vaziyatda ijobiy xulosalarni chiqarish, o‘z 
optimizmiga asos, hamma imkoniyatdan foydalanish, bu fikrlar obrazi oldindan 
ko‘ra olishga bevosita bog‘liqdir. 
Yashil shlyapa 
- yangilik, pishiqchilik va to‘kinlik belgisidir. Yashil 
shlyapa ijodning boshlang‘ich bosqichi va yangi g‘oyalarning vujudga kelishi-
ning timsolidir. Eng asosiy tushunib olish kerak bo‘lgan narsa yashil shlyapadagi 

---

181 
fikrlar bizning fikrlarimizni boshqarishni faollashtirishga qaratilgandir. Bu 
ko‘rib chiqilayotgan g‘oyaga hukm chiqarishni anglatmaydi. 
Ko‘k shlyapa 
– sovuq rang bo‘lib osmonning timsolidir. Fikrlash jarayonini 
tashkil qilish va uni boshqarishga bog‘liqdir, shu bilan birga boshqa rangdagi 
shlyapalar qo‘llaniladi. O‘z diqqatimizni nimaga qaratishimiz kerak? Bu savol 
ko‘k shlyapadagi fikrlashning asosini tashkil qiladi. Ko‘k shlyapadagi 
“fikrlar”ning vazifalari hozirgi kunda erishgan natijalarimizni umumlashtirish, 
bu shlyapani kiyayotgan insonga suratchi rolini ijro etishga imkoniyat beriladi, 
u butun faoliyati natijalarini, mevalarini hisobga olib belgilab qo‘yish ko‘k 
shlyapadagi insonning asosiy vazifalaridan biri, bu bahs jarayonini kelib 
chiqishiga yo‘l qo‘ymaslik.