O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

Nazorat va muhokama uchun savollar 
1. “Karyera” deyilganda nima tushuniladi? 
2. Karyeraning qanday turlari mavjud va ularning farqlari nimada? 
3. Karyerani tanlashda qanday omillar hisobga olinadi? 
4. Personal karyerasi bosqichlarini aytib bering. 
5. Personal karyerasini rejalashtirish va rivojlantirishni boshqarish 
qanday jarayondir? 
6. Karyerani boshqarishni oqilona tashkil etish natijasida nimalar 
ta’minlanadi? 
7. Karyera dinamikasini tahlil qilish nima uchun kerak? 
8. Personal karyerasini rivojlantirishni sarmoyalashning qanday 
usullari mavjud? 
9. Personalni lavozimda o‘stirishni rivojlantirishda qanday 
tamoyillarga amal qilish lozim? 
10. Xizmat vazifasi va lavozimda o‘stirishning eng ko‘p tarqalgan 
turlari qaysilar? 
11. Karyerani rivojlantirishga qanday omillar ta’sir ko‘rsatadi? 
12. Kadrlar zaxirasini shakllantirish nima uchun zarur? 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

316 
XII BOB. PERSONALNING HUQUQ VA MAJBURIYATLARI 
12.1. Jamoa shartnomalari va kelishuvlari 
Bozor iqtisodiyoti nafaqat iqtisodiy, balki mehnat munosabatla-
rining ham mazmun va mohiyatida tub o‘zgarishlarni amalga 
oshirishni taqozo etadi. Ma’lumki, boshqaruvning ma’muriy-buyruq-
bozlik tizimi davlat tomonidan ijtimoiy va iqtisodiy sohalarning barcha 
jabhalarini nazorat qilishni, shu jumladan ishchi kuchidan foydalanish, 
mehnatga haq to‘lash va boshqa masalalarni yakka o‘zi hal etishiga 
asoslangan edi. Bu tizimda xodim o‘z mehnat shart-sharoitlari, huquq 
va majburiyatlarini himoya qilish imkoniyatiga ega emas edi. 
O‘zbekiston Respublikasida bozor munosabatlarining shakllanishi 
mehnat munosabatlarini qonuniy demokratik asosda yo‘lga qo‘yish, 
ish beruvchilar va xodimlar o‘rtasida munosabatlarni shartnoma va 
kelishuvlar bilan muvofiqlashtirishga yo‘l ochib berdi. Mehnat 
munosabatlariga oid bu huquqiy me’yorlar respublika parlamenti 
tomonidan 1996-yil 1-apreldan e’tiboran amalga kiritilgan (so‘ng bir 
qator o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritilgan) O‘zbekiston Respublika-
sining Mehnat kodeksida
1
o‘z ifodasini topdi. 
Ana shunday sharoitlarda ijtimoiy munosabatlar huquqiy-tashkiliy 
murakkab tuzilishining tarkibiy qismi hisoblangan jamoa – shartnoma 
muvofiqlashtirishining ahamiyati yanada ortadi. Ish beruvchi bilan 
xodim o‘rtasidagi munosabatlarning davlat tomonidan hamda shaxsiy 
mehnat shartnomasi asosida muvofiqlashtirish ham ana shu tizim 
tarkibiga kiradi. Mehnat bozorida jamoa-shartnoma tizimini rivojlan-
tirishdan ish beruvchi ham, xodim ham manfaatdordir. Chunki mazkur 
tizim juda muhim vazifalarni: mehnat munosabatlarida ishtirok etuvchi 
har ikki tomon manfaatlarini himoya qiladi, mehnat munosabatlarini 
tartibga soladi, ularni barqaror bo‘lishini ta’minlaydi. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida ish beruvchi va xodim o‘rtasidagi 
mehnat munosabatlari ijtimoiy sheriklikni taqozo etadi.