O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

Qonunchilik talablariga muvofiqlik. 
O‘zbekiston Respubli-
kasida, xuddi boshqa davlatlarda bo‘lgani kabi mehnat haqi shakli va 
tizimlari, mukofotlar, qo‘shimcha to‘lovlar, ustamalar, rag‘batlantirish 
tarzidagi to‘lovlar amaldagi qonunchilik bilan muvofiqlashtiriladi. 
Ularga qa’tiy amal etilishi shart. 
Bozor iqtisodiyoti taraqqiy etgan davlatlardagi kompaniya va 

---

214 
firmalarda qo‘llaniladigan moddiy jihatdan rag‘batlantirishning asosiy 
shakllari 9.8-rasmda keltirilgan. 
Bugungi kunda qo‘llanilib kelinayotgan qo‘shimcha rag‘bat-
lantirish tizimlarining hammasini asosan ikki guruhga bo‘lish mumkin: 
ish haqiga ustama to‘lovlar xodimlar ish stajiga 
yoki faqat 
xizmatiga 
qarab amalga oshiriladi. 
O‘zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan iqtisodiy 
islohotlar mulkchilikning turli shaklida faoliyat ko‘rsatayotgan 
korxonalarda xodimlarni moddiy jihatdan rag‘batlantirishning eng 
maqbul shakl va uslublarini topish va qo‘llashni taqozo etmoqda. Ana 
shu masalada moddiy jihatdan rag‘batlantirishning korxona faoliyati 
natijalari, bu natijalarga erishishda har bir xodimning hissasini hisobga 
olish bilan bog‘liqligini ta’minlash, ish haqining davlat tomonidan 
boshqarilishi, bozor konyunkturasi iloji boricha to‘liq hisobga olinishi 
maqsadga muvofiqdir (9.9-rasm).
Moddiy jihatdan rag‘batlantirishning yangi tizimlari o‘z mohiyati 
Ish haqi 
Mukofotlar (bonuslar) 
Foydaga sheriklik 
Qo‘shimcha to‘lovlar rejasi 
Kechiktirilgan to‘lovlar 
Aksiya sarmoyasida ishtirok etish 
Korxona transporti 
Transport xarajatini to’lash 
Stipendiya berish dasturi 
Ta’lim olishda yordam berish 
Ovqatlanishni qoplash 
Firma mahsulotini sotib olish uchu chegirma
Maslahat hizmatlari 
Jamoa bilan dam olish 
Klubga a’zolik (sport, qiziqish boyicha va hkz) 
Kredit olish assotsiatsiyalari 
Hayotni sug‘urta qilish
Xodimlar musobaqasi 
Kasaba uyushmalariga a’zolik 
Tibbiy ko‘rikdan o‘tish 
Qaramog‘idagi oila a’zolari hayotini sug’urta qilish 
Baxtsiz hodisalardan sug’urta qilish 
Tibbiy hizmat 
Baxtsiz hodisalardan sug‘urta 
qilish 
Qaramog‘idagi oila a’zolari 
hayotini sug‘urta qilish 
Jamg‘armalar 
Pensiya
Ta’til
Dam olish kunlari