O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

Ma’lumotlar  bazasi  serveri  saqlash,  qayta  ishlash  va  strukturalangan 

axborotga kirishni ta’minlashga xizmat qiladi.  Bugungi kunda qarorlar uchun eng 

ko‘p  SQL  so‘rovlar  tilini  qo‘llab  quvvatlovchi    ma’lumotlarning  relyasion  bazasi 

serverlari foydalaniladi. Ularga SUBD ORACLE, Microsoft SQL, DB2, SYBASE 

kiradi. 

Internet-server    internet  kelishuvi  va  qoidalariga  mos  keladigan    axborotni 

etkazadi. Eng oddiy holatda esa  – xuddi shunday faylli server bilan bir xil. Biroq, 

internet-server  tushunchasi,  odatda,  axborotni  qayta  o‘zgartirish  bilan  bog‘liq 

---

232 

 

qo‘shimcha  servislar  to‘lamini  ham  qamrab  oladi.  Eng  ko‘p  tarqalgan  serverlar  

APACHE va  Internet Information Server (IIS) hisoblanadi.  

Taklif serveri ixtisoslashtirilgan vazifalarni amalga oshirishga xizmat qiladi. 

Ko‘plab  bank  tizimlari  biznes-mantiq  ilova  bajarilishini  ta’minlovchi  ilova 

serverlariga ega. Bunda ma’lumotlarni saqlash vaunga kirishni  nazorat qilish uchun  

ma’lumotlar bazasi serveri javob beradi. 

Arxivlash  serveri    arxivlar  –  kamdan-kam  foydalaniladigan  axborotlarning 

katta hajmini saqlashni amalga oshiradi.  Odatda fayl-serverdan serverlarning ushbu 

tipi  kompressiyaning  shaxsiy  mexanizmlari,  saqlangan  axborot  indeksatsiyasi  va 

o‘zgarishlar kiritilgan tarixni saqlash bilan farq qiladi! 

Chop  etish  serveri  umumiy  printerda  nashr  qilishni  boshqaradi.    Agar 

ixtisoslashtirilgan  qurilma  hisoblanmasa,  unda  operatsion  tizim  tarmog‘i  tarkibiga 

kiradi.  Nashr  qilish  serverining  asosi  nashrga  buyurilgan  vazifalarni  navbat  bilan 

boshqarish mexanizmi hisoblanadi. 

“Mijoz- server” arxiteturasining yangilanishidagi  qarorlarni ko‘rib chiqishda  

ishchi  stansiyalari  qaror  qilgan  va  mijoz  vazifasi  sifatida  belgilangan  vazifalar 

ro‘yxati aniqlanadi. Ularga quyidagilar kiradi:  

 

Foydalanuvchi  interfeysi  bilan  boshqarish.  Bu  ishchi  stansiya  uchun 

foydalanuvchi  interfeysining  ekrandagi  tasvir,  tugma,  kiritish  maydoni, 

ro‘yxat  kabi  turli  elementlar  xizmatini  o‘z  ichiga  olgan  eng  ko‘p  tarqalgan 

vazifadir.  Foydalanuvchi  interfeysi  bilan  boshqarish  “mijoz-server” 

arxitekturasi  va  terminalli  kirish  o‘rtasidagi  aniq  chegarani  ko‘rsatadigan 

vazifa hisoblanadi;

 

  Ofis  takliflari.  Bu  erda  ma’lumotlarni  tahrirlashni  ta’minlovchi  vazifalar 

ro‘yxati  keltirilgan.  Bu  turli  muharrirlar,  matnli  va  jadvalli  protsessorlardir.  

Odatda  ma’lumotlarni  tahrir  qilishda  qo‘lyozma  kiritish  jarayoni  tarqalgan 

vazifa  hisoblanmaydi  va  serverlar  resursini  tejash  uchun  mijoz  o‘rniga 

almashadi; 

  Bosib  chiqarish.  Yirik  axborot  tizimlarida  bosib  chiqarish  funksiyasi 

serverda  va  mijoz  stansiyasida  amalga  oshirilishi  mumkin.  Odatda,  server 

---

233 

 

orqali  bosib  chiqarish  qog‘ozga  katta  hajmdagi  ma’lumotlarni,  masalan, 

hisoblar  bo‘yicha  ko‘chirmani  ta’minlaydi.  Bu  har  bir  ish  o‘rniga  qo‘yish 

mumkin bo‘lmagan yuqori mehnat samarasiga ega bo‘lgan printerga  yuqori 

talab bilan bilan  izohlanadi.  Mijoz stansiyasi bilan  konkret  foydalanuvchiga 

zarur bo‘lgan hujjatlarni bosib chiqarish amalga oshiriladi; 

  Ma’lumotlarni  yuklash  va  yuksizlantirish  ham    mijoz  o‘rnida  va  ham  serverda 

bajarilishi  mumkin.  Odatda,  agar  ma’lumotlar  avtomatik  rejimda  yuklansa  va 

yuklashni  ro‘yxatga  olishni  talab  etmasa,  ko‘rsatilgan  operatsiyalarni  server 

bajaradi.  Agar  ma’lumotlarni  yuklash  yoki  yuksizlantirish  tasodifan bo‘lsa,  unda 

ularning amalga oshirilishi mijoz o‘rnida yuz beradi.