O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

 

Avtomatlashgan bank tizimlarini qurish tamoyillari 

 

Avtomatlashtirilgan bank tizimi  (ABT)  —  bu  yangi  axborot  texnologiyalarini 

keng qo‘llash asosida bankni tashkillashtirib boshqarish shakli. 

Hozirgi  vaqtda  ABT  bank  ichi  kundalik  operatsiyalari,  buxgalteriyani 

yuritish  va  jamlanma  hisobotlar,  filiallar  va  boshqa  shahardagi  bo‘limlar  bilan 

aloqalar,  mijozlar  bilan  o‘zaro  munosabat  (Bank-mijoz  tizimlari);  bank  faoliyatini 

tahlil  qilish  va  optimallashgan  qarorlarni  tanlash;  bankomat  va  plastik 

kartochkalardan  foydalanishga  bog‘liq  chakana  opreatsiyalar;  banklararo  hisob-

kitoblar; qimmatbaho qog‘ozlar bozorida bank ishi; axborot xizmatlarini o‘z ichiga 

olib bank faoliyatini deyarli har tomonlama egallab olgan. 

Zamonaviy  ABTga  nafaqat  bank  foydalanuvchilari  tomonidan,  balki  davlat 

va  nazorat  organlari  tomonidan  ham  o‘ta  qat’iy  talablar    qo‘yiladi.  ABTni  ishlab 

chiqaruvchilar  dinamik  jihatdan  o‘z  mahsulotini  bank  biznesini  yuritish  uchun 

---

224 

 

taqdim etilgan o‘zgaruvchan normativlar va hisobot talablari ostida qurishlari shart.  

ABTga qo‘yilgan asosiy talablar orasida quyidagilarni ajratib ko‘rsatish mumkin! 

Funksional  mukammalllik  —  ABTning  asosiy  xususiyatlaridan  biri. 

Murakkab    ABT  o‘n  minglab  turli  avtomatlashgan  funksiyalar  va  bank 

operatsiyalarini  saqlashi  mumkin.  Funksional  mukammallik  talabi  topshirilgan 

funksiyalarni  amalga  oshirish  uchun  zarur  bo‘lgan  dastur  mahsulotlarida  barcha 

dastur  komponentlarini  kiritish  nuqtai  nazaridan  tavsiflaydi  va  tizim  imkoniyati 

bankning  axborot  talablariga  bank  faoliyatining  barcha  shakllarini  egallab  to‘liq 

mos  keladi.  O‘zlashtirilgan  (ishlab  chiqilgan)  ABTni  avtomatlashtirish  shart 

bo‘lgan funksiyalar ro‘yxatini shakllantirishda nafaqat bugungi kun talabidan kelib 

chiqib,  balki  ABT  ega  bo‘lgan  strategiyani  tartibga  solish  vaziyatiga  tushib 

qolmaslik  uchun bank  rivojlanish strategiyasi doirasigi  perspektivaga  ham e’tibor 

qaratish lozim. 

Kompleks 

yondashuv. 

Faqat 

bank 

faoliyatining 

turli 

sohalarini 

integratsiyalovchi  kompleks  bank  axborot  tizimi  to‘liq  avtomatlashtirishga  va 

moliya  muassasalarining  biznes  jarayonlarini  bir  butunga  birlashtirishga  qodir. 

Birja  savdolari  va  hokazolarda  ishtirok  etishda  mijozlar  bilan  ishlashda  bank 

faoliyatining ichki xo‘jaligi bog‘liq bo‘lishi shart. 

Tizimni    masshtabliligi  (kengaytirish)—  bu  tizimning  taqdim  etilgan 

talablarni  kengaytirishga  moslashish  va  hal  etiladigan  vazifalar  hajmining 

oshishiga,  aniqrog‘i,  xizmat  ko‘rsatadigan,  avtomatlashgan  ish  o‘rinlari  va  qayta 

ishlangan  hujjatlar  sonining  o‘sish,  shuningdek,  tizimga  hisoblash  resurslari  va 

hokazolarni  qo‘shishda  taqdim  etilgan  funksional  tavsiflarga  mos  kelish 

imkoniyatlaridir. 

Tizimning 

sozlanganligi 

—  bu  uning  mobilliligi,  dinamikligi, 

o‘zgaruvchanligidir.    Sozlanganlik  u  yoki  bu  muhim  parametrlar  qa’tiy 

buyurilmagan  va  talab  hamda  aniq  bank  o‘ziga  xosligiga  moslashgan  bo‘lishi 

mumkinligini taxmin qiladi. 

Tizimni  markazlashtirib  boshqarish.  Bank  ishlari  texnologiyalariga  mos 

ravishda ishlarining texnologiyasini sozlash ARMning oxirgi foydalanuvchisti b ilan 

---

225 

 

emas,  balki  qaysidir  bir  maxsus  modul  bilan  amalga  oshirilgan.  Barcha  asosiy 

sozlash  mexanizmlarini  bankning  malakali  texnologi  bajarishi  mumkin  va  bank 

xodimlari  ishga  dastur  bilan  yondashishlari  mumkin.  ABT  o‘xshash  arxitektura 

bilan  maksimal  tezlik  va  sifat  bilan  ekspluatatsiyaga  tayyorlashi  mumkin.  Bundan 

tashqari,  istalgan  operatsiyani  bajarish  sharoitini  tezkor  o‘zgartirish  imkoniyati 

taqdim  etiladi,  bu  esa  yangi  bank  mahsulotlarini  yaratishda  nihoyatda  pozitiv 

daqiqa hisoblanadi.