O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

To‘g‘irlamay o‘rnatish
yig‘ma metall konstruktsiyalarni (alohida hollarda 
temirbeton konstruktsiyalarni ham) montaj qilishda ko‘proq qo‘llanilmoqda. Uning 
asosiy shartlaridan biri montaj tutashmalarida geometrik o‘lchamlarning yuqori 
klassda aniq bo‘lgan konstruktsiyalarning qo‘llanishi bilan belgilanadi. Bu montaj 
vaqtida, masalan, po‘lat ustunlar, frezerli tayanch ko‘ndalang tomonlarga ega 
bo‘lgan karkas tayanchlarini va elementlarini balandlik va vertikal bo‘yicha 
to‘g‘irlashlarni inkor etish bilan loyihaviy xolatga o‘rnatish imkonini beradi.

---

357 
Avtomatlashtirilgan (avtomatik )to‘g‘irlash
konstruktsiyalarni o‘rnatish 
bilan parallel ravishda avtomatik qurilmalar yordamida avtomatik to‘g‘rilashni 
ko‘zda tutadi. 
Elementlarni to‘g‘irlashda: 

teodalit yoki shovun yordamida elementlarning vertikal 
o‘rnatilganligi tekshiriladi; 

nivelir yoki shayton (uroven) bilan o‘rnatilganlikning 
gorizontalligi tekshiriladi; 

ustunlarni poydevor stakaniga o‘rnatishdan oldin ularninng 
xaqiqiy o‘lchamlari tekshiriladi, ushbu o‘lchamlar bo‘yicha poydevorlar 
tayyorlanadi – poydevor stakanini chuqurligi bo‘yicha cho‘qurlashtirish 
yoki poydevor stakani ichiga beton aralashmasi quyiladi, ko‘pincha 1-2 
sm qalinlikda armotsementli qistirmalar yotqiziladi. 
To‘g‘irlash davrida konstruktsiya montajning to‘g‘ri ketma-ketligi evaziga, 
o‘z xususiy massasi, montaj va shamol ta’sirida ustivor bo‘lishi lozim, tutash va 
tayanch maydonchalarining loyihaviy o‘lchamlariga rioya qilinishi, loyihada 
ko‘rsatilgan vaqtinchalik yoki doimiy bog‘lanishlar va mahkamlash moslamalari 
o‘z vaqtida o‘rnatilishi hamda qurilish jarayonlarini havfsiz olib borishni 
ta’minlash taqozo etiladi. 
Montaj vaqtida element va konstruktsiyalarning loyihaviy holatdan mumkin 
bo‘lgan chegaraviy chiqishlari konstruktiv yechimlar, qo‘llanayotgan moslamalar 
va jihozlar, payvandlash ketma-ketligi va QMQda ko‘rsatilgan me’yorlarda ko‘zda 
tutilgan boshqa shartlarga bog‘liq ravishda ishlarni bajarish loyihasida ko‘rsatilgan 
bo‘lishi lozim. Tekshiruv natijalari montaj qilingan konstruktsiyalarni oraliq qabul 
qilish dalolatnomalari va geodezik nazoratning ijro sxemalari ilova qilingan 
yashirin ishlar to‘g‘risida guvohlik beruvchi dalolatnomalar bilan 
rasmiylashtiriladi.