O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Mahalliy joyda binolar va inshootlarni rejalash
.
Binolarning poydevorlari 
uchun kotlovanlarni rejalash ishchi rejalash chizmalari bo‘yicha amalga oshiriladi, 
unda koordinata o‘qlari uchun asos sifatida binoning o‘zaro perpendikulyar 
o‘qlarining kesishishi qabul qilingan. 
Binoni vertikal bog‘lash Davlat to‘rining geodezik reperiga bog‘lash bilan 
amalga oshiriladi. Reperning otmetkasi (raqamiy belgisi) nivelir yordamida 

---

66 
qurilish maydoniga ko‘chiriladi va mavjud bo‘lgan eng yaqin binoga yoki yerga 
mustahkam o‘rnatilgan metall quvurga ko‘chirilib mahkamlanadi. 
Qurilish maydonida yer ishlarini amalga oshirishga faqat yer inshootlarini 
rejalash va tegishli rejalash nishonlarini o‘rnatish bo‘yicha geodezik ishlar 
bajarilgandan keyingina ruxsat etiladi. Rejalash geodezik asboblar – teodolitlar va 
nivelirlar yordamida amalga oshiriladi. 
Obnoskani o‘rnatish, o‘qlarni mahkamlash
. Binoning o‘qlarini mufassal 
rejalash, kotlovanlar konturlarini belgilash va ularni mahalliy joyida mahkamlash 
uchun 
qurilish obnoskasi
xizmat qiladi. U binoning butun perimetri bo‘ylab tutash 
va uzlukli bo‘lishi mumkin. Uzlukli obnoska qulayroqdir, chunki qurilish 
mashinalari va transportning ob’ektda ko‘chishini (xarakatlanishini) 
qiyinlashtirmaydi. Obnoska geodezik asboblardan foydalangan holda binoning 
tashqi konturini tashkil etuvchi asosiy o‘qlarga parallel holda, qurilish jarayonida 
uning holatining o‘zgarmasligini ta’minlovchi masofada o‘rnatiladi( 3.9-rasm). 
3.9- rasm. Obnoska o‘rnatilgan maydon 
Rejalash chizmasidagi barcha ma’lumotlar obnoskaga chiqariladi. 
Obnoskada, xususan, binoning asosiy o‘qlari belgilanadi va ular mix bilan 
maxkamlanadi; bo‘ylama va ko‘ndalang o‘qlarning o‘zi bu mixlarga 
mahkamlangan, tarang tortilgan sim yoki arqon yordamida yordamida urnatib 

---

67 
aniqlanadi. Ishlarni amalga oshirishda o‘qning mahkamlangan nishonini oson 
topish uchun odatda 
sterjen-qoziqlardan
iborat o‘q chiziqlari mahkamlangan 
nazorat nishonlari o‘rnatiladi. Odatda bu armatura sterjenlari bo‘lib, ular gruntga 
qoqiladi va obnoskadan 5...10 m masofada yer sirtidan 2...6 sm chiqib turadi 
(3.10-rasm). 
3.10-rasm.Obnoskalarni urnatish va o‘qlarni mahkamlash:
a) Kotlovanni rejalash (o‘rnini belgilash) sxemasi; v) obnoska elementlari; 1 – yog‘och 
elementlardan obnoska; 2 – shtir – o‘qni joyda mahkamlangan nazorat nishoni;3 – kesilgan taxta; 
4 – o‘qni obnoskada mahkamlovchi mix; 5 – obnoska ustuni