O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

O‘zi ko‘tariladigan minorali kranlar 
odatda ko‘p qavatli va baland 
binolarning lift shaxtalariga o‘rnatiladi, zarur bo‘lgan hollarda polispastlar 
yordamida 2..3 qavat balandligiga ko‘tariladi va ora yopma plitalariga 
mahkamlanadi, shuning uchun bunday kranlarning ko‘tarilish balandligi qat’iy 
belgilanmaydi. Kranlarning yuk ko‘taruvchanligi 10 t gacha, strelasining qulochi 
30 m gacha bo‘ladi.
8.4.3. Maxsus kranlar va mexanizmlar 
To‘rt oyoqli kranlar 
ko‘pincha omborlar va qurilish industriyasining 
zavod-poligonlari hamda konstruktsiyalarni yiriklashtirib yig‘ish maydonchalarida 
ortish-tushirish ishlarini bajarishda qo‘llaniladi. Ulardan sanoat, energetika va 

---

385 
transport qurilishidagi bino va inshootlarni barpo etishda, texnologik jihozlarni 
montaj qilishda keng foydalaniladi. 
Kran konstruktiv jihatdan tayanchlar – to‘rtta oyoqqa o‘rnatilgan rigel 
ko‘rinishidagi oraliqli qurilma ko‘rinishida o‘zini namoyon etib, u yerdagi kran 
yo‘li bo‘ylab ko‘chadi. Rigel bo‘ylab elektrotal yoki yuk aravachasi harakatlanadi. 
To‘rt oyoqli kran oralig‘i relslar orasidagi masofaga teng. 
To‘rt oyoqli kranlarning maksimal tavsiflari: bitta ilmoqda ko‘tarishdagi yuk 
ko‘taruvchanligi 80 t gacha, ikki ilmoqda ko‘tarishda 2x50, ya’ni 100 t, yuk 
ko‘tarish balandligi 42 m, oralig‘i 50 m gacha bo‘ladi.
To‘rt oyoqli kranlarning ustunliklariga ular konstruktsiyasining oddiyligi, 
yuqori ustivorlik, kranning yuk ko‘taruvchanligi va ko‘tarish balandligining uning 
ish zonasida yukning turish joyiga bog‘liq emasligi, mashinist kabinasidan 
atrofning yaxshi kuzatilishi. Kamchiliklari – rejasi bo‘yicha oddiy konfiguratsiya 
(chiziqli-uzun) ob’ektlar qurilishi uchun ularni qo‘llashning chegaralanganligi, 
ularni katta nishabli joylarda qo‘llashning murakkabligi, konsol ostidagi yoki 
oraliq ichidagi ishchi zonadan montaj qilinadigan elementlarni taxlash uchun 
foydalanish zaruriyati. 
Maxsus kranlar
. Sanoat binolari va inshootlarini qurishda quruvchilar 
ko‘tariladigan konstruktsiya elementlari va texnologik jihozlarning turli og‘irlik 
tavsiflariga duch kelishadi. 
Og‘irligi kranlarning yuk ko‘taruvchanligidan ortiq bo‘lgan donali 
elementlarni ko‘tarish uchun kranlarning yuk ko‘taruvchanligini vaqtinchalik 
oshirishning murakkab va mehnat talab usullaridan yoki maxsus yuk ko‘taruvchi 
mexanizmlar: montaj machtalari, portallar, shevrlar, gidroko‘targichlar, 
yiriklashtirilgan bloklarni o‘rnatgichlar va boshqalardan foydalaniladi.