O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Avtomobil turidagi maxsus shassilardagi kranlar
. Kranlarning bu guruhi 
qurilish ob’ektlarida, jumladan bo‘lib-bo‘lib joylashtirilgan ob’ektlardagi ishlarni 
bajarish uchun, asosan qisqa vaqt davomida bo‘lishi, og‘ir va gabaritli yuklarni 
ko‘tarish uchun mo‘ljallangan. Maxsus shassilardagi kranlar bir nechta 
modifikatsiyalarda ishlab chiqarilib, ular 25...250 t yuk ko‘taruvchanlikka ega, 
yuklarni ko‘tarish balandligi 82 m gacha, strelaning qulochi 60 m gacha yetishi 
mumkin. Bunday turdagi kranlarning eng kuchlisi uzunligi 84 m bo‘lib yetti 
sektsiyali strelaga ega, yuk ko‘taruvchanligi 500 tonnani tashkil etadigan Libxer 
firmasinikidir. Zarur bo‘lgan hollarda bu strelani qo‘shimcha sektsiya-panjarali 
strela bilan uzaytirish mumkin, bunday uzaytirish evaziga ko‘tarish balandligi 140 
m gacha yetadi. Kran yuk operatsiyalarini chiqariladigan tayanchlar orqali va 
ularsiz ham bajarishi mumkin. Kran qurilish maydonida yukni ilmog‘ida ko‘targan 
holda harakatlanishi mumkin. 
Kranlarning shassisi 4 tadan 9 gacha o‘qlarga ega bo‘lishi mumkin, ulardan 
ikkitasi yetaklovchi va ikki-to‘rttasi boshqariladigan ko‘prik bilan, bu esa ularning 
o‘tuvchanligini anchaga oshiradi. 
Sanoat va fuqaro binolarini montaj qilishda Kato, Krupp, Lokomo, Grove, 
Faun, Tadano Bumar, Libxer kabi chet el firmalarining kranlari keng 
qo‘llanilmoqda. 
Strelali temir yo‘l kranlari
. Bunday kranlar 75 t gacha yuk ko‘tarish 
qobiliyatiga ega, strela uzunligi 10 dan 45 m gacha atrofida o‘zgaradi.
Temir yo‘l kranlarining boshqa kranlarga nisbatan ustunliklari:

---

377 

temir yo‘l poezdi tarkibida ko‘chishga kam mehnat sarflash 
bilan istalgan masofaga tashilishi; 

ishlayotgan korxona yoki qurilayotgan korxona ichidagi tsexga 
temir yo‘li mavjud bo‘lganda o‘rnatilish imkoni; 

kranni o‘rnatish uchun maxsus maydon qurish zaruriyatining 
yo‘qligi; 

poezd tarkibidagi ikkita qo‘shni (yonma-yon) platformaga 
yuklash va kelish punktiga keltirilgandan keyin tushirish imkoniyatining 
mavjudligi. 
Temir yo‘l kranlarining kamchiliklari – temir yo‘lining mavjud bo‘lishi yoki 
uni qurish zaruriyati; ishlash zonasining chegaralanganligi; strela qulochi 
oshirilganda yuk ko‘taruvchanligining keskin kamayishi; kranni ishlatganda 
chiqariladigan tayanchlarni o‘rnatish zaruriyati (temir yo‘l izi hammasi bo‘lib 1520 
mm ni tashkil etadi); yo‘lning egri uchastkalarida kranni ishlatishningmumkin 
emasligi.