O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Strelali avtomobil kranlar
. Bunday kranlar yordamchi va yuklash-to‘shirish 
ishlarini bajarishda, kichik, tarqoq joylashgan, baland bo‘lmagan kichik massali 
elementlardan tashkil topgan ob’ektlarni montaj qilishda qo‘llanadi. Avtomobil 
kranlarning kamchiligi - bu ularning ikkita kabinaga ega bo‘lishidir, ulardan biri 
kranning yurishida uni boshqarish uchun bo‘lsa, ikkinchisi esa montaj 
jarayonlarining bajarilishini boshqarish uchundir. Konstruktsiyalarni ko‘tarish 
vaqtida kranning kichik ustivorlikka ega ekanligi kranni chiqariladigan 
tayanchlarga tayantirishni talab etadi. Teleskopik strelali avtomobil kranlardan 
qurilish maydonlarining tor sharoitlarida, yopiq binolarda foydalanish mumkin.
Rossiyada ishlab chiqariladigan avtokranlar 15...20 t yuk- ko‘taruvchanlikka 
ega bo‘ladi va MAZ, ZIL, KAMAZ, KRAZ va Ural rusumli mashinalar shassisiga 
o‘rnatiladi. Hamma kranlar individual, har bir ijrochi mexanizmi gidromotor va 
gidrotsilindrlarga bog‘liq bo‘lgan mustaqil ravishdagi uzatmaga ega va gidravlik 
chiqariladigan tayanchlar bilan jihozlangan. Uzunligi 14 m gacha bo‘lgan ikki 
sektsiyali va uzunligi 21,7 metrgacha bo‘lgan uch sektsiyali teleskopik strelalar 
kranlarga kompaktlik va manevrchanlik, keng ishlash zonasi va ishlaganda yukni 
ancha balandga ko‘tarishini ta’minlaydi. Strelaning yuk bilan birgalikda teleskopik 
ravishda chiqarilish imkoniyati ushbu kranlar yordamida yuklarni qiyin 
yetkaziladigan joylarga, hattoki, montaj qilingan konstruktsiyalar ustidan zarur 
bo‘lgan joyga yetkazish imkonini beradi. Zarur bo‘lgan hollarda bunday kranlarni 
uzunligi 7,5 yoki 9 m panjarali guskalar bilan komplektlash mumkin. Guskani 
transport holatidan ishchi holatga va aksincha ishchi holatdan transport holatiga 
o‘tkazish yuk ko‘tarish vositalarini qo‘llamasdan qo‘l yordamida amalga oshiriladi. 
Kranlarning xavfsiz ishlashini maxsus asboblar va konstruktsiyalar 
majmuasi ta’minlaydi, jumladan yuk ko‘taruvchanlikni cheklaydigan 
mikroprotsessorli cheklagich, kranni ortiqcha yuklanish va ag‘darilishdan 
avtomatik himoyalaydi, berilgan ish zonasida kran harakatlanuvchi qismining 

---

376 
ko‘chishini chegaralaydi, bu ayniqsa kran tor joylarda yoki elektruzatgish liniyalari 
yaqinida ishlayotganda juda zarurdir. 
Kranlarning yuk ko‘tarish tavsiflari har bir strela uzunligi va har bir qiyalik 
(engashganligi) uchun to‘rlichadir. Bundan tashqari chiqarilib o‘rnatilgan 
tayanchlarga tayanganda kranning yuk ko‘taruvchanligi chiqarilmagan 
tayanchlarsizga nisbatan 80% ga yuqori bo‘ladi.