O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Ishchilarning kasblari
– bu ularning doimiy faoliyati bo‘lib, ular 
bajaradigan ishlarning (montajchi, betonchi, bo‘yoqchi) turi va xususiyati bilan 
belgilanadi. 
Mutaxassislik
(ixtisos) – mazkur ish turi bo‘yicha yanada tor ixtisoslik 
(montajchi-yuqorida ishlovchi, temir beton yoki metall konstruktsiyalar 
montajchisi). Turli xil qurilish ishlari va jarayonlarini bajarish uchun tayyorgarlik 
darajasi turlicha bo‘lgan, ya’ni turli malakaga ega ishchilar kerak. 
Malaka 
– ma’lum bir murakkablikdagi ishni bajarish uchun bilim va 
malakalarning mavjudligi. Malakaning ko‘rsatkichi razryad hisoblanib, u har bir 
kasbning va razryadning malaka tavsiflariga muvofiq o‘rnatiladi. 
Qurilishda ishlar va kasblarning yagona tarif-malaka ma’lumotnomasi 
(YaTMM) da qurilishda qabul qilingan 6 razryadli to‘rni hisobga olib, 179 ta 
kasbni o‘z ichiga oladi. Ma’lumotnomada u yoki bu ishni bajarishning bilimi va 
malakalariga nisbatan turli kasb ishchilariga qo‘yiladigan talablar keltirilgan. 
Bajariladigan qurilish jarayonlarining murakkabligiga mos holda asosiy kasblar 
ishchilari uchun oltita malaka razryadi belgilangan: 
1 razryad
– yetarlicha mexnat malakalariga ega bo‘lish va mexnat 
havfsizligi qoidalarini bilish; 
2 razryad
– ayrim kasbiy malakalarga ega bo‘lishi zarur; 

---

23 
3 razryad
– bilim va malakalarning ma’lum kasbiy darajasiga ega bo‘lishi 
zarur; 
4 razryad
– o‘rtacha murakkablikdagi jarayonlarni bajarish uchun maxsus va 
nazariy tayyorgarlik hamda katta kasbiy stajga ega bo‘lishi talab etiladi; 
5 razryad
–murakkab jarayonlarni bajarish uchun yuqori malaka va bilimlar, 
zveno yoki brigada boshlig‘i bo‘lib ishlash uchun tashkilotchilik qobiliyatlariga 
ega bo‘lishi zarur; 
6 razryad
– nihoyatda murakkab jarayonlar. 
Yangi razryad berish – ishlab chiqarish sinovlari natijasi, malaka 
komissiyasining bayonnomasi bilan (u bajarayotgan ishga quyilgan malaka 
talablariga amal qilgan holda), qurilish tashkiloti bo‘yicha buyruq bilan va mexnat 
daftarchasiga yozib qo‘ygan holda yangi guvohnoma berish bilan 
rasmiylashtiriladi. Taqdim etilayotgan razryadga muvofiq zarur bilimlardan 
tashqari ishchi bajarilayotgan jarayonning o‘ziga xos xususiyatini, uni ishlab
chiqarish texnologiyasini, mexnat muhofazasi qoidalarini, ichki mehnat tartibi 
qoidalari, qo‘shni qurilish mutaxassisliklari bo‘yicha ishlar sifatiga talablarni 
bilishi kerak. 
Qurilish ishchi kadrlari kasb – hunar kollejlarida, o‘quv punktlarida va 
kombinatlarda, qurilish maydonlarida o‘qitish va malakasini oshirish yo‘li bilan 
tayyorlanadi.