|
12-BOB.
PERSONALNI BOSHQARISH XIZMATI
FAOLIYATINING NAZORATI
12.1. Personalni boshqarish xizmati ishining auditi
202
12.2. Personalni boshqarish bo‘limi faoliyati samaradorligini baholashning
asosiy mezonlari
203
Qisqacha xulosalar
211
Nazorat va mulohaza uchun savollar
211
6
GLOSSARIY
212
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR PO’YXATI
221
KIRISH
Bozor munosabatlari sharoitida xususiy mulkchilik, erkin raqobat va
tadbirkorlik elementlari ustuvor darajada turadi va ular bozorda ishtirok etuvchi
subyektlarni bozorning asosiy qonunlaridan biri bo‘lgan talab va taklif qonuniga
bo‘ysunishga majbur qiladi. Chunki bozor sharoitida faoliyat yuritayotgan korxona
va tashkilotlar ishlab chiqarish, moliyaviy, axborot resurslari chegaralangan
sharoitlarda optimal qaror qabul qilishi lozim. Shu munosabat bilan respublikada olib
borilayotgan tub iqtisodiy islohotlar bozor qonunlariga javob beruvchi, samarali
faoliyat yurituvchi korxona va tashkilotlarni tashkil etish, qo‘llab-quvvatlash va
rivojlantirishga qaratilgan.
O‘zbekistonda olib borilayotgan hozirgi iqtisodiy islohotlar korxona va
tashkilotlar faoliyatini samarali tashkil etish, bu orqali ularda mehnat
ko’rsatkichlarini yaxshilash hamda ulardagi iqtisodiy munosabatlarni bozor
iqtisodiyoti talablariga moslashtirish zaruratini keltirib chiqarmoqda.
Milliy iqtisodiyotning barcha tarmoq va sohalarida turli mulkchilik shaklida
faoliyat yuritayotgan korxona va tashkilotlar faoliyatini o‘rganish, tahlil natijalari
asosida bu ko‘rsatkichlarni yaxshilash yo‘llarini belgilash iqtisodiy tadqiqotlar olib
borishni talab qiluvchi muammolar hisoblanadi. Shuning uchun korxona va
tashkilotlarda mehnat ko‘rsatkichlari bo‘yicha iqtisodiy tahlillarni o‘tkazish usullari,
uning asosiy yo‘nalishlarini aniqlash muhim nazariy va amaliy muammodir.
Iqtisodiy tahlil va prognozlash tashkilot va uning bo‘linmalari rivojlanishi
yo‘nalishlari imkoniyatlarini oldindan aniqlashga yordam berib, bir qancha
vazifalarni bajaradi, ya’ni: o‘tmish va kelajakdagi muhim iqtisodiy holatlarni
o‘zgarish tendenstiyalarini aniqlash; aniqlangan qonuniyatlarni kelajakda qo‘llash
imkoniyatlarini baholash; yaqin va uzoq kelajakda iqtisodiy rivojlanish
7
imkoniyatlarini oldindan ko‘ra bilish; kelajakda rivojlanishning eng yaxshi
strategiyalarini asoslash.
Tahlillar va prognozlar natijalari korxona va tashkilotlarning rivojlanish
strategiyalarini belgilash uchun variantlarni tanlashda foydalaniladi. Har qanday
korxona va tashkilotning samarali faoliyat ko‘rstishi xoh u davlat tashkiloti yoki
muassasasi, xoh hususiy tijorat firmasi bo‘lsin, texnik iqtisodiy salohiyatni aniq
baholash, korxona personalidan yanada samaraliroq foydalanish, mehnatni tashkil
qilish, mehnat sharoitlari va jamoadagi ijtimoiy mehnat munosabatlarini
yaxshilashning mavjud imkoniyatlarini aniqlash uchun mehnat ko‘rsatkichlarini tahlil
qilishi zarur.
Hozirgi kunda mamlakatimizda olib borilayotgan iqtisodiy islohotlar sharoitida
moliyaviy, iqtisodiy va moddiy resurslardan samarali foydalanish bilan birga albatta
personal rolini ham oshirib borish zarur. Buning uchun tadbirkor rahbarlar personal
tashkilotning asosiy qadriyati ekanligini uni boshqarish jarayonida tan olishi lozim.
Biroq shunga qaramasdan, ayrim tashkilotlarda faoliyat yuritayotgan personalni
qanday sharitlarda ishlayotganligini o‘rganishga kam e’tibor berilishi kuzatiladi.
Odatda korxona faoliyatining muvaffaqiyati indikatori bo‘lib iqtisodiy mezonlar,
barqarorlik xizmat qiladi. Biroq o‘ziga xos ko‘rsatkichlar ham mavjud bo‘lib, bu
ko‘rsatkichlarsiz korxona faoliyati muvaffaqiyatli bo‘la olmaydi. Bular: tuzilmaviy
bo‘linmalar va alohida ishchilar faoliyatining natijadorligi; personalning shu
korxonadagi o‘z mehnatidan, sharoitlardan qoniqishi; kadrlar qo‘nimsizligi; mehnat
intizomiga rioya qilish; munosabatlarning har bir darajasida ihtiloflarning mavjud
bo‘lishi; jamoadagi ijtimoiy-psihologik muhitning xarakteri va h.z.lardir.
O‘zbekiston iqtisodiyotini modernizastiyalash va diversifikastiyalash sharoitida
boshqaruvning murakkab jarayonlarini mikrodarajaga olib tushish shakllanayotgan
boshqaruv tizimini tashkil qilishdagi barcha elementlarni mos holga keltirishni talab
qiladi. Shuning uchun tashkilot faoliyatini baholashning yangi usul va shakllarini, shu
jumladan mehnat munosabatlari va ko‘rsatkichlarini tahlil qilish yangi usullarini
ishlab chiqishga ehtiyoj paydo bo’lmoqda.
8
Tashkilot faoliyatini tashqi baholash usullaridan biri, xususan mehnat
ko‘rsatkichlari tahlili – auditorlik faoliyatining yangi yo‘nalishi – mehnat sohasi
auditini shakllantirishdir. Hozirgi paytda audit tashkilotning faqatgina moliyaviy
sohasini o‘rganishda qo‘llaniladi. Mehnat faoliyatining alohida sohalari – mehant
normalari, ish joylarini tashkil etish, mehnat muhofazasi, personalni boshqarish va
h.z.lar bo‘yicha tekshirish mehnat sohasidagi vaziyatni minimal darajada nazorat
qilish imkonini beradi.
Vatanimiz korxona va tashkilotlarida bunday tekshiruvlar rasmiy ravishda
o‘tqaziladi (ba’zan esa umuman o‘tqazilmaydi), ayniqsa, xususiy firmalarda. Barcha
nazoratlar alohida mustaqil amalga oshiriladi, o‘zaro bog‘liq emas, personal auditi
amalga oshirilmaydi, shuning uchun ularni o‘tqazishning samarasi, tashkilot
faoliyatiga ta’siri haqidagi ma’lumotlar mavjud emas. Huquqiy baza ishlab
chiqilmagan va shu sohadagi mutaxassislarning tayyorlanmasligi ham shu sohada
auditni o‘tqazish mutodikasini ishlab chiqish imkonini bermagan. Shu sababli u yoki
bu ko‘rsatkichni o‘rganish o‘rganilayotgan obyekt haqida bir yoqlama tasavvurni
beradi. Boshqacha qilib aytganda ko‘rsatkichlarni bir-biri bilan bog‘liq holda
o‘rganish, ularning o‘zaro ta’sir doiralarini aniqlash, ya’ni kompleks tahlilni o‘tqazish
zarur.
Auditorlik tekshiruvlari natijasida mehnat jarayonlarini tashkil qilish, ijtimoiy-
mehnat munosabatlarini shakllantirish (misol uchun ichki tartib qoidalar, lavozim
yo‘riqnomalari
va b.) bo’yicha standartlarni o‘rnatish, o‘zgartirish va
takomillashtirish yo’nalishlarini aniqlash mumkin.
Persoanl auditi tashkilot mehnat salohiyatidan to‘liq foydalanialyotganligi,
istiqbolli xodimlarni lavozimda ko‘tarish mumkinligi, mehnat sharoitlari qonunchilik
talablariga mosligi haqidagi tasavvurlarni beradi. Shunday qilib, personal auditi bu –
iqtisodiy subyektlarning mehnat munosabatlari va mehnat sohasini idoraviy
tekshiruvlardan mustaqil ravishda tekshirish bo‘yicha tadbirkorlik faoliyatidir.
Uning assosiy maqsadi – iqtisodiy subyektlarning mehnat munosabatlari va
mehnat sohasidagi faoliyatini baholash bo‘lib, tashkilotda mehnat faoliyatini tashkil
qilish bo‘yicha qo‘llanilayotgan shakl va usullarning Respublikada qo‘llanilayotgan
9
qonunlar va me’yoriy hujjatlarga mosligini belgilash, olingan natijalar asosida
mehnat faoliyatini tashkil qilishni takomillashtirish bo‘yicha takliflar ishlab
chiqishdan iborat.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
