O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

 
 
3.3 Boshqaruv auditi jarayoni 
 
Boshqaruv auditi jarayonini operastiyalarning yopiq izchilligi ko’rinishida 
namoyon etish mumkin. Boshqaruv auditi to’rtta bosqichda o’tkaziladi. 
Muammo(lar)ni qo’yish bosqichi: kompaniya to’g’risidagi axborot – moliyaviy 
ma’lumotlar, nazoratning samaradorligi to’g’risidagi ma’lumotlarni o’rganish. 
Dastlabki diagnostikani o’tkazish mumkin. Korxona rahbarlari bilan intervyu asosida 
biznes (mahsulotlar) chegaralariga; biznes-jarayonlar va asosiy funkstiyalar, joriy va 
strategik maqsadlar uchun mas’ul shaxslar va bo’linmalarga aniqlik kiritiladi; 
auditorlik tekshiruvining yo’nalishlari (tashkilot strategiyasi, boshqaruvning texnik 
jihatlari, liniyali boshqarish), muammolar va oldinda turgan vazifalar doirasi, muhim 
tekshirish nuqtalari aniqlanadi. Boshqaruv auditi tartib-taomillarining umumiy dasturi 
tayyorlanadi: tadbirlarni o’tkazish reja-grafigi tuzilib, unga auditning keyingi 
bosqichlarida aniqliklar kiritiladi.
Ma’lumotlarni yig’ish bosqichi: ma’lumotlarni yig’ish tartib-taomillarini 
rejalashtirish va amalga oshirish. Bu «texnik» bosqich bo’lib, unda hujjatlar tahlil 
qilinadi, bo’linmalar rahbarlari va mutaxassislar bilan ekspert intervyular o’tkaziladi. 
Axborot to’plash jarayonida auditorlar qarorlar qabul qilish (baholash) uchun asosni 
shakllantiradi. Tartib-taomillar mazmuni, ularni amalga oshirish izchilligi, nazorat 
qilish nuqtalari (tartib-taomillarning oraliq va yakuniy natijalari), bajarish 
standartlari, sifatni baholash mezonlari, funkstional va axborot hamkorligi aniqlanadi. 
Natija – biznes-jarayonlar va asosiy funkstiyalar modellari, shuningdek 
kompaniyaning 1DEF-0 yoki IDEF-IX standartida bajarilgan axborot modelidan 
iborat bo’ladi. 
Axborotni baholash va tahlil qilish bosqichi: ko’rib chiqilayotgan 
muammo(lar)ga taalluqli asosli qaror qabul qilish uchun ma’lumotlar qanchalik 

---

62 
yetarli ekanligini aniqlaydi. Modellarning umumiy qabul qilingan boshqaruv 
standartlariga mos kelishi tahlil qilinadi. Natijada boshqaruvning asosiy funkstiyalari 
tartib-taomillaridagi kamchiliklar aniqlanadi. Kamchiliklar ikkita darajada aniqlanadi: 

samarali boshqarish uchun zarur bo’lgan barcha tartib-taomillarning 
mavjudligi tekshiriladi (masalan, boshqaruv funkstiyalarida bozor tahlili yoki biznes-
jarayonda mahsulotning tovar xususiyatlarini tahlil qilish); 

har bir tartib-taomilning vazifalarga mosligini aniqlash uchun uning tarkibi 
tahlil qilinadi. 
Xulosalar va tavsiyalarni shakllantirish bosqichi. Auditorlik xulosasi boshqaruv 
tizimi samaradorligining holatini, tashkilotda boshqaruv faoliyatining yo’nalishlarini 
ta’riflashni; boshqaruvni takomillashtirish ehtimolimy yo’llarini o’z ichiga oladi. 
Tashkilot rahbariyati audit natijalarini baholaydi. Shu asosda keyingi auditning 
yo’nalishlari shakllanadi.