O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

Djek Fillips
modeli (personalga sarflangan kapital qaytimini o’lchash uchun 
parametrlarni beradi (HR ROI). 
•
HR ga investistiyalar. 
•
personal xizmatiga investistiyalar = perosnal xizmati xarajatlari/amaliy xarajatlar. 
•
personal xizmatiga investistiyalar = Personal xizmati xarajatlari / ishlovchilar 
soni. 
•
ish joyida bo’lmaslik ko’rsatkichi. Bo’lmaslik = P (progullar, ogohlantirishsiz ish 
joyida bo’lmaslik) + to’satdan ishdan bo’shaganlar soni. 
•
qo’nimsizlik ko’rsatkichi. 
•
qoniqish ko’rsatkichi = qoniqish hosil qilganlar soni, foiz. 
•
tashkilotdagi birdamlik va kelishuv. 
•
mehnat unumdorligi va mehnat samaradorligini baholash statistikasi 
Personalga 
investistiyalar 
samardorligini 
baholash 
uchun 
xorijiy 
kompaniyalarda eng ko’p qo’llaniladigan ko’rsatkichlarga quyidagilardir: 
•
treninglardan qoniqish (trening qatnashchilari o’rtasidagi tadqiqotlar); 
•
o’z hohishiga ko’ra bo’shashlar umumin ishlovchilar soniga nisbatan foiz sifatida; 
•
ijtimoiy to’lovlarning o’rtacha yillik qiymati IHJda foiz sifatida; 
•
vakansiyalarni to’ldirishning o’rtacha vaqti. 
Boshqa o’lchovlarga quyidagilarni kiritisho’ mumkin: personalni boshqarish 
xizmati bo’linmasining baholash varaqasi – biznes sherik sifatida personalni 

---

207 
boshqarish xizmati samaradorligini o’lchash uchun; personalni boshqarish xizmati 
hodimlari malakasini oshirish rejasi – personalni boshqarish sohasida va kompaniya 
biznesi sohasida; muntazam menejerlar byudjetiga ta’luqli bo’lgan funkstiyalarini 
o’lchash, masalan rekruting, personalni boshqarish xizmati hodimlariga xarajatlar/ish 
vaqti soatlari. 
HR-Saratoga Institute — HR-menedjment sohasidagi yetakchi institutda 
qo’llanilayotgan personalga investistiyalar samaradorligini baholashga misol sifatida 
qo’llaniladigan quyidagi ko’rsatkichlar tizimini keltiramiz: 
•
bitta ishlovchiga to’g’ri keladigan daromad 
•
bitta ishlovchiga to’g’ri keladigan xarajat 
•
daromaddan foiz sifatida kompensastiyalar 
•
xarajatlardan foiz sifatida kompensastiyalar 
•
daromaddan foiz sifatida benefitlar qiymati 
•
xarajatlardan foiz sifatida benefitlar qiymati 
•
bitta pensionerga to’g’ri keladigan benefitlar qiymati 
•
ishlovchilarning umumiy soniga nisbatan ishga qabul qilinganlar foizi 
•
jalb qilish qiymati 
•
vakansiyalarni to’ldirish vaqti 
•
boshlang’ich davr davomiyligi 
•
jami xarajatlarga nisbatan inson resurslari bo’limi xarajatlari foizi 
•
umumiy personalga nibatan inson resurslari bo’limi xodimlari sonining nisbati 
•
kompaniyaning bitta ishlovchisiga nisbatan inson resurslari bo’limi xarajatlari 
•
supervayzerlar kompensastiyalarining foizi 
•
bitta ishlovchiga nisbatan kompensastiyalar qiymati va umumiy xarajatlardagi 
foizi 
•
bitta shikoyatga to’g’ri keladigan kompensastiyalar qiymati 
•
progullar soni 
•
ishlovchining xoxishiga ko’ra ishdan bo’shashlar 
•
berilgan/qabul qilingan takliflar soni

---

208 
Personal xizmati ishi samaradorligni baholashning metodikalari ham qo’llaniladi. 
Masalan, alohida dasturlar, loyihalar va tadbirlarning biznes-natijalari hissasiini ekspert 
baholash. Bularning hammasi personal xizmati faoliyatini funkstiyalardan emas, balki 
natijalardan kelib chiqib baholaydi. 
Kompaniyalarning personalga investistiyalarni baholash bo’yicha loyihalarni 
amalga oshirish tajribasidan ko’rinadiki personalni boshqarish sohasidagi ishlar 
samaradorligining muhim ko’rsatkichlari quyidagilar bo’lishi mumkin: 
1.
Personalni boshqarish bo’yicha istiqbolli rejalarni kompaniyaning biznes-
vazifalariga mos kelishi. 
2.
Bitta ishlovchiga qo’shilgan qiymat (boshqarish samaradorligi ko’rsatkichi). 
3.
Toifalar bo’yicha ishlovchilar qiymati. 
4.
Kompaniyaning biznes-natijalariga perosnal xizmatining qo’shgan hissasi. 
5.
Personalga qilingan investistiyalar, shu jumladan dasturlar va tadbirlardan 
kelgan unum. 
6.
Mehnat unumdorligi va ish haqi o’rtasidagi nisbat. 
7.
Bitta ishlovchiga mahsulot ishlab chiqarish. 
8.
Kadrlar qo’nimsizligi (xodimni ishdan bo’shashi bilan bog’liq xarajatlar 
summasi) 
9.
Operastion xarajatlar tarkibida personalga sarflar foizi. 
10.
Rezervning tayyorlik darajasi. 
11.
Personal soni (oqilonalik nuqtai-nazaridan) va x.z. 
Personal auditi tashkilotning ishlovchilarni xizmat faoliyatiga ta’sir qiluvchi 
ijtimoiy-mehnat munosabatlari bilan bog’liq muammolarni hal qilish qobiliyatlarini 
aniqlash imkonini beradi. (12.1-jadval) 

---

209