O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

14.1-rasm. Gid aptechkasidagi zaruriy vositalar 

---

167 

nafas olish mavjudligini aniqlash ko‗krak qafasining harakatiga, og‗iz yoki 
burunga oynachani ushlab namlanishiga qarab yoki burunga yaqinlashtirilgan paxta 
tolasining harakatiga qarab aniqlanadi; 

ko‗z qorachig‗ining yorug‗likka reaksiyasiga, ya‘ni ko‗zga yo‗naltirilgan 
yorug‗likka ko‗z qorachig‗i keskin torayishi orqali aniqlanadi. 
Hayot belgilarining mavjudligi, jabrlanuvchiga zudlik bilan tibbiy yordam 
ko‗rsatib, uning hayotini saqlash mumkinligidan dalolat beradi. 
Insonlarda klinik o„lim 
5-7 daqiqa davom etib, bunda inson nafas olmaydi, 
yurak qisqarishlari kuzatilmaydi, biroq to‗qimalarda qaytmas jarayon belgilari hali 
mavjud bo‗lmaydi. Bu davrda organizmni hali hayotga qaytarish mumkin bo‗ladi. 
8-10 daqiqa o‗tgach 
biologik o„lim 
jarayoni qayd etiladi. Bu fazada 
jabrlanuvchi hayotini hayotiy muhim a‘zolari miyada, yurakda, o‗pkada qaytmas 
jarayon sodir bo‗lganligi sababli saqlab qolish mumkin bo‗lmaydi. 
Jabrlanuvchini 
jonlantirish(reanimatsiya) 
chora-tadbirlarni 
o‘tkazish 
usullari. 
Sun‘iy nafas berishni «og‗izdan-og‗izga», «og‗izdan-burunga» o‗tkazish 
usullari mavjud bo‗lib, jabrlanuvchi nafas olmayotganda, qiyinchilik bilan (o‗qtin-
o‗qtin, talvasali) nafas olganida yoki nafas olishi yomonlashib borayotganda 
o‗tkazish kerak. Sun‘iy nafas berishni mustaqil nafas olish paydo bo‗lgandan keyin 
davom ettirish kerak emas. Sun‘iy nafas berishda gid quyidagilarga amal qilishi 
kerak: 

imkon darajasida jabrlanuvchini orqasi bilan yotqizish; 

jabrlanuvchini siqib turgan narsalaridan (sharfni olish, yoqasini yechish, 
kamarini yechish va h.k.) ozod qilish; 

jabrlanuvchi og‗zini yot narsalardan tozalash; 

og‗iz katta ochilgan va pastki jag‗ oldinga yo‗naltirilgan bir vaqtda pastki 
tishlar yuqoridagi tishlardan bir muncha oldinda bo‗lishini saqlagan holatda sun‘iy 
nafas berish. Agar og‗izni ochish imkoni bo‗lmasa, u holatda ildiz tishlar orasi bilan 
(og‗iz burchagiga) metall plastika yoki qoshiqcha qo‗yish mumkin va og‗izni ochish 
lozim; 

---

168 

jabrlanuvchi yonboshida turish, bir qo‗lni uning bo‗yniga o‗tkazish boshqa 
qo‗l kafti bilan uning peshonasidan ushlab boshga maksimal bukilish holatini 
(aksirash holatini) berish lozim; 

jabrlanuvchiga egilish chuqur nafas olib og‗ziga sun‘iy nafas berish. Sun‘iy 
nafasni doka, qo‗l ro‗molcha, maxsus havo o‗tkazgich moslama orqali amalga 
oshirish lozim; 

mustaqil nafas olish bo‗lmagan va puls bo‗lgan taqdirda sun‘iy nafas 
berishni o‗tirgan holatda yoki vertikal holatda berish mumkin; 

sun‘iy nafas berishning soniyali oraliqlariga rioya qilish shart (har bar nafas 
berish oralig‗i 1,5-2 sekundni tashkil qilishi kerak); 

jabrlanuvchida mustaqil nafas olish paydo bo‗lgach (vizual ko‗krak 
qafasini harakatiga qarab baholanadi) sun‘iy nafas berishni