O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

 
Jarohatlangan joyidan qon ketganda birinchi tibbiy yordam 
Qon ketishi
- bu qon tomir butunligini buzilishi oqibatida yoki ba‘zi bir 
kasallikning asorati sababli yuzaga keladigan jarayondir. 
Jarohatlangan joydanqon ketishining quyidagi turlari mavjud: 

kapilyar
- yuzaki jarohatlarda ro‗y beradi, qon kam tomchilab kelishi bilan 
xarakterlanadi. Qon ketishini to‗xtatish uchun dokani ushlab, bosib turishning o‗zi 
kifoyadir; 

venoz-
qon to‗q qizil rangdagi oqim bilan oqib keladi; 

arterial-
qon alvon tusda, yuqoriga favvoradek oqadi; 

aralash
-jarohatlanishda ham arterial va ham vena shikastlangan bo‗lsa 
sodir bo‗ladi. Bu holat chuqur jarohatlanishlarda kuzatiladi. 
Jabrlanuvchining oyoq-qo‗llari venasi zararlanganida gid ularni yuqoriga 
qaratib,bosuvchi steril boylam qo‗yish shart. Qon ketishni to‗xtatishda bu usul qo‗l 
kelmasa, u holda jarohatlangan sohaning pastidan jgut bilan bog‗lab qo‗l-oyoqni 
bukish lozim. 
Arterial qon ketishini ham venoz qon ketishini to‗xtatgan kabi to‗xtatish 
mumkin. Yirik arteriyadan qon ketganida (bosuvchi boylam qo‗yilishi yetarli 
bo‗lmaganda) qon ketayotgan sohaning tepasidan jgut bog‗lash lozim. 
Gid jgut boylangan vaqtni qayd qilib, ma‘lumotni boylov materialining tagiga 
qo‗yishi shart. Boylangan jgut 1,5-2 soatdan ortiq turmasligi kerak, chunki bu 
to‗qimalarning o‗limiga olib kelishi mumkin. 
Jgut boylangan joyda og‗riq yuzaga kelsa, u holda jgutni 10-15 daqiqaga 
ochish mumkin. Buning uchun jarohatlangan sohadagi arteriyani barmoq bilan bosib, 
jgut asta-sekinlik bilan qo‗yib yuboriladi va 10-15 daqiqa o‗tgach jgut qaytadan

---

172 
bog‗lanadi. Bir soat o‗tgach jabrlanuvchi og‗riqni ko‗tara olgan taqdirda jgutni 
10-15 daqiqa yana olish mumkin. O‗rta og‗ir va kuchli qon ketishlarda 
jabrlanuvchinizudlik bilan tibbiy muassasaga olib borish shart
28
. 
Burundan qon ketganida jabrlanuvchini o‗tqizib, burunga muzdek malham 
qo‗yib, 4-5 daqiqa burunni bosib turish kerak. Agar qon ketishi to‗xtamasa, ohistalik 
bilan qon ketayotgan joyga 3% perekis vodorodga namlangan tampon yoki paxta 
qo‗yib, 2,0-2,5 soat o‗tgach olish mumkin. Qon ketishini to‗xtata olmagan taqdirda 
bemorni tibbiy muassasaga (―o‗tirgan‖ holatda) yetkazish yoki tibbiyot xodimni 
chaqirish shart. 
Aralash qon ketishlarda birinchi shifokorgacha tibbiy yordamda yuqorida qayd 
qilingan barcha tadbirlarni o‗z ichiga oladi (jabrlanuvchini tinchlantirish, sovuq narsa 
qo‗yish, bosuvchi boylam qo‗yish).