O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Avtobus 
harakati 
jarayonida 
hikoya 
qilish.
Gidavtobus 
harakatida 
mikrofondan foydalanib hikoya qiladi. Agar mikrofon yaxshi ishlamasa yoki 
avtobusda umuman bo‗lmasa, harakat vaqtida hikoya qilish samarasizdir. Motor 
shovqini ekskursantlarning eshitish imkoniyatini chegaralaydi, hikoya faqat yaqin 
o‗tirganlarga eshitiladi, xolos. Bunday holatda ekskursantlarga materiallar harakat 
boshlanishidan avvalroq tarqatiladi. Harakat vaqtida esa obyekt va joylarning faqat 
nomi aytiladi. Muhim obyektlar oldida avtobusni to‗xtatib, motorni o‗chirib, so‗ngra 
hikoyani boshlash kerak. Bu jarayon haydovchi bilan oldindan kelishilgan bo‗ladi. 
Ekskursantlar savollariga javob berish tartibi. 
Ekskursiya xizmati amaliyotida 
savollar quyidagicha tasniflanadi:

gidning ekskursantlarga savoli;

hikoya jarayonida beriladigan savollar, unga gidning o‗zi javob beradi;

ekskursantlarning e‘tiborini faollashtirish uchun tuzilgan savollar. 
Savollar mazmuni turlicha obyekt bilan, mashhur kishilar hayoti bilan, ba‘zan 
biror voqealar bilan bog‗liq yoki ekskursiya mavzusiga aloqasi bo‗lmagan savollar 
ham bo‗lishi mumkin. Bunday holatlarda hikoyani oxirigacha tugatib, keyin javob 
berish kerak. Javob mazmuni munozarali bo‗lmasligi, ekskursantlar bahslashishiga 
ishtiyoq uyg‗otmasligi lozim. Gid tanishuv so‗zida savol-javoblar tartibini 
ekskursantlarga tushuntirib o‗tadi.
Ekskursiyada tanaffuslar. 
Ekskursiya jarayonida gid uzluksiz gapirishi 
noto‗g‗ridir. Hikoyaning alohida qismlari orasida, yo‗lda obyektlarni mustaqil 
kuzatishda kichik tanaffuslar bo‗lishi kerak. Tanaffuslar quyidagi vazifalarni 
bajaradi: 

mazmuniy
, tanaffus vaqtida ekskursantlar giddan eshitgani va o‗z ko‗zlari 
bilan ko‗rganlari borasida fikrlash imkonini oladilar. Faktlarni, ko‗rganlarini eslab 
qoladilar, xulosaga keladilar. Ekskursantlarga har bir obyektni ko‗rsatib, hikoya 
qilgandan so‗ng mustaqil kuzatishlari uchun vaqt bo‗lishi lozim; 

---

86 

ekskursantlarga qisqa muddatli 
dam olish
imkonini berish. Bunday 
tanaffuslar ekskursiya xizmati kabi ilmiy-madaniy ishlarning faol shakliga hali
ko‗nikmagan ekskursantlar uchun muhimdir. Tanaffuslardan yana suvenirlar ko‗rish, 
chanqoqni qondirish, sanitar to‗xtashlar uchun ham foydalaniladi.