O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti s. Nasritdinova, M. Tursunova

7.3. Nizolar yechimining asosiy strategiyalari 
K. Tomas va R. Kilmenn nizoli holatni yuzaga keltiradiganlar fe’l-
atvoridagi beshta asosiy o‘ziga xoslikni ajratib ko‘rsatadi: 

moslashish; 

bosh tortish yoki o‘zini olib qochish; 

raqobat; 

hamkorlik;

murosa; 
Tasnifning asosini ikki mustaqil o‘lchov tashkil etadi: 
1.
O‘z manfaatini amalga oshirish darajasi, o‘z maqsadlariga 
erishish. 
2.
Boshqa tomonning manfaati ham hisobga olinadi va amalga 
oshiriladi. Agar uni grafik ko‘rinishda ifodalasak, unda muayyan nizoni 
tahlil qilishga va harakatning oqilona shaklini tanlab olishga yordam
beruvchi Tomas – Kilmenn to‘rini hosil qilamiz. Mazkur usullarni 
batafsil ko‘rib chiqamiz. 
Moslashish.
O‘z manfaati yo‘lida kelishmovchiliklarni saqlash 
orqali individning harakati muxolif bilan yaxshi aloqalarni tiklash yoki 
uni saqlab qolishga yo‘naltirilgan. Bunday yondashuv individning 

---

79 
ulushi uncha ko‘p bo‘lmaganda va kelishmovchilik predmeti individ 
uchun emas, balki muxolif uchun muhimroq bo‘lgan holatlarda amalga 
oshirilishi mumkin. Agar sharoit uncha ahamiyatga ega bo‘lmasa, o‘z 
manfaatidan ko‘ra muxolif bilan oralaridagi munosabatni yaxshilash va 
yo‘lga qo‘yish afzal bo‘lsa, individning g‘alaba qozonishiga imkon 
bo‘lmasa, unda nizodagi bunday harakat amalga oshirilishi mumkin. 
 Bosh tortish yoki o‘zini olib qochish. 
Individ o‘z huquqini 
himoya qilishni xohlamasa, qaror qabul qilishda ishtirok etmasa, o‘z 
nuqtayi nazarini aytishdan qochsa, bahsdan bosh tortsa, unda harakat-
ning bu shakli tanlanadi. Bu usul qaror qabul qilishda mas’uliyatdan
bosh tortishni nazarda tutadi. Agar nizo natijasi individ uchun aha-
miyatsiz yoki yuzaga kelgan sharoit juda murakkab bo‘lib, u juda katta 
kuchni talab qilsa yoki nizoni o‘z foydasiga hal qilish uchun individning 
kuchi etmasa, unda bunday harakat yuzaga kelishi mumkin.