|
Yulduz usulda ulangan neytral simli zanjir
Yuklama qarshiliklari
)
(
C
B
A
Z
Z
Z
yulduz usulda ulangan to'rt simli
)
0
(
N
Z
zanjir simmetrik kuchlanishlar sistemasidan ta'minlanayotgan bo'lsin
(3.11 a-rasm). Qarshiligi nolga teng bo'lgan neytral simning mavjudligi fazalarning
o'zaro
bog'liqsizligini
ta'minlaydi
va
shuning
uchun
Ф
A
U
U
;
0
120
j
Ф
B
e
U
U
;
0
120
j
Ф
С
e
U
U
bo'lganda iste'molchilar faza toklari
A
A
A
Z
U
I
,
B
B
B
Z
U
I
,
C
C
C
Z
U
I
tengliklar yordamida, neytral simdagi tok
esa Kirxgof 1-qonuniga ko'ra
C
B
A
N
I
I
I
I
formula bilan topiladi.
Shunday qilib, uch fazali zanjirda neytral simning mavjudligi faza
kuchlanishlar simmetriyasini ta'minlaydi. Shuning uchun ham iste'molchilar
(yoritgich lampalar, maishiy xizmat yuklamalari va boshqalar) to'rt simli tarmoqqa
ulanadi.
Agar neytral simning qarshiligini hisobga olish lozim bo'lsa, u holda
neytralning siljish kuchlanishi aniqlanadi (3.11 b-rasm):
3.11-rasm
N
C
B
A
C
C
B
B
A
A
N
N
N
Y
Y
Y
Y
Y
U
Y
U
Y
U
Z
I
U
,
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
127
bu yerda
A
A
Z
Y
1
,
B
B
Z
Y
1
,
C
C
Z
Y
1
,
N
N
Z
Y
1
- fazalar va neytral
sim kompleks o'tkazuvchanliklari.
Quyida generator chulg'amlari va iste'molchi fazalari "yulduz-yulduz"
sxemasida ulangan uch fazali zanjirni hisoblash va uning vektor diagrammasini
qurish tartibini ko'rib chiqamiz (3.12-rasm). Hisoblash va qurish tartibi
quyidagicha:
1. Kompleks tekislikda
A
E
,
B
E
,
C
E
EYuK lar vektorlari quriladi (3.12
b-rasm).
2. Neytralning siljish kuchlanishi
N
U
hisoblanadi va uning vektori
diagrammaga joylashtiriladi.
3.
Iste'molchilar
faza
kuchlanishlarini
N
A
A
U
E
U
,
N
B
B
U
E
U
,
N
C
C
U
E
U
tengliklar orqali aniqlanadi va ularning
vektorlari diagrammada aks ettiriladi.
4. Faza toklari Om qonuni asosida quyidagicha topiladi:
A
A
A
Y
U
I
,
B
B
B
Y
U
I
,
C
C
C
Y
U
I
.
5. Faza toklari vektorlari mos faza kuchlanishlaridan
A
,
B
va
C
burchakka siljigan holatda quriladi.
6. Neytral simdagi tok Kirxgof 1-qonuni
)
(
C
B
A
N
I
I
I
I
yoki
Om qonuni
)
(
N
N
N
Y
U
I
asosida aniqlanadi va vektor diagrammada aks
ettiriladi.
7. Liniya kuchlanishlar vektorlari
B
A
AB
U
U
U
,
C
B
BC
U
U
U
,
A
C
CA
U
U
U
tengliklar asosida quriladi.
3.12-rasm
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
128
Yulduz usulda ulangan neytral simsiz zanjir
Yuklamasi uchburchak ulangan zanjir
Neytral simsiz yulduz sxemada faza kuchlanishlarining o'zaro bog'liqsizligi
ta'minlanmaydi. Bir fazada yuklama qiymatining o'zgarishi boshqa fazalarda tok va
kuchlanishlarning o'zgarishiga sabab bo'ladi. Masalan,
A
fazada liniya simining
uzilishi qolgan ikkita faza qarshiliklari o'zaro ketma-ket ulanib,
BC
U
liniya
kuchlanishi ta'siri ostida qolishiga sabab bo'ladi (3.13 a-rasm).
Z
Z
Z
C
B
bo'lganida
B
Z
va
C
Z
qarshiliklarda
BC
U
liniya kuchlanishi teng bo'linib
pasayadi
(3.13
b-rasm).
Bunda
neytralning
siljish
kuchlanishi
2
A
nN
N
E
U
U
,
A
faza simining uzilgan nuqtalari orasidagi kuchlanish esa
A
N
A
N
A
A
A
E
U
E
U
U
2
3
ga teng bo'ladi.
Oxirgi tenglikni ikki tugun usulini qo'llab aniqlashimiz ham mumkin, ya'ni:
2
2
)
(
0
0
A
B
C
B
B
C
B
C
C
B
B
A
N
E
Y
E
E
Y
Y
Y
Y
E
Y
E
E
Y
Y
E
U
,
.
2
3
2
A
A
A
N
A
A
A
E
E
E
U
E
U
Shunday qilib, yulduz sxemali simmetrik uch fazali zanjirda bitta liniya
simining uzilishi o'sha faza yuklamasidagi kuchlanishni nolgacha, boshqa ikkita
faza yuklamalaridagi kuchlanishlarni
3
2
2
3
:
2
Ф
Ф
Л
Ф
U
U
U
U
martagacha,
ya'ni 16% gacha kamaytirib yuboradi.
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
129
Agar generatorning
BС
AB
U
U
,
va
СA
U
liniya kuchlanishlari berilgan
bo'lsa, u holda iste'molchilar faza kuchlanishlari quyidagi tenglamalar yordamida
aniqlanadi:
C
B
A
CA
C
AB
B
A
Y
Y
Y
U
Y
U
Y
U
,
C
B
A
AB
A
BC
C
B
Y
Y
Y
U
Y
U
Y
U
,
C
B
A
BC
B
CA
A
C
Y
Y
Y
U
Y
U
Y
U
.
Bu kuchlanishlardan foydalanib, faza toklar Om qonuni asosida topiladi.
Odatda liniya kuchlanishlarining ta'sir etuvchi qiymatlari beriladi. Bunday
hollarda liniya kuchlanishlari uchburchagi 3.14- rasmdagi kabi joylashtirilishi
maqsadga muvofiq. Unga ko'ra
AB
U
kuchlanish vektori haqiqiy sonlar yarim o'qi
bo'ylab joylashtiriladi. Liniya kuchlanishlari kompleks ko'rinishda quyidagicha
yoziladi:
AB
AB
U
U
,
1
j
BC
BC
e
U
U
,
2
j
CA
CA
e
U
U
.
3.14-rasm
A
fazada qisqa tutashishdan hosil bo'lgan nosimmetrik rejimda (3.15 a-rasm)
A
va
n
nuqtalar potensiallari teng. Topografik diagrammada bu nuqta teng tomonli
uchburchakning
A
uchida joylashadi (3.15 b-rasm). Bunda
n
nuqta potensiali
generator tomonidan belgilanadigan
A
nuqtaga siljiydi.
B
va
A
fazalardagi faza
kuchlanishlari generator liniya kuchlanishlariga teng bo'ladi:
AB
B
U
U
,
CA
C
U
U
,
A
N
U
U
.
Binobarin, nosimmetrik rejim yulduz ulangan simmetrik uch fazali zanjir
yuklamasi bitta fazasining qisqa tutashishi sababli yuzaga kelganida, boshqa
fazalardagi kuchlanish
3
marta ortadi. Shuning uchun ham yulduz sxemali uch
fazali zanjirlarda har doim neytral sim bo'lishi talab etiladi.
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
130
3.15-rasm
Yuklamasi uchburchak ulangan zanjir
Nosimmetrik
CA
BC
AB
Z
Z
Z
yuklamali uch fazali zanjirda
faza toklari Om qonuniga binoan aniqlanadi (3.16 a-rasm):
AB
AB
AB
Z
U
I
,
BC
BC
BC
Z
U
I
,
CA
CA
CA
Z
U
I
.
Liniya toklari
A, B
va
C
tugunlar uchun tuzilgan Kirxgofning 1-qonunidan
foydalanib topiladi:
СA
AB
A
I
I
I
,
AB
BС
B
I
I
I
,
BС
СA
С
I
I
I
.
Hisoblash natijalarini
0
С
B
A
I
I
I
tenglama yordamida tekshirib
ko'rish mumkin. Shuni ta'kidlash joizki, nosimmetrik rejimda
Ф
Л
I
I
3
.
3.16-rasm
Ko'rib chiqilayotgan zanjir uchun diagramma qurish tartibi quyidagicha:
1. Kompleks tekislikda manbaning
A
E
,
B
E
va
C
E
EYuK vektorlari
quriladi (3.16-rasm, b).
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
131
2. Liniya kuchlanishlari vektorlari
B
A
AB
E
E
U
,
C
B
BC
E
E
U
,
A
C
CA
E
E
U
munosabatlar asosida quriladi.
3.
CA
BC
AB
I
I
I
,
,
faza
toklari
mos
CA
BC
AB
U
U
U
,
,
faza
kuchlanishlariga nisbatan diagrammada faza siljish burchaklarini hisobga olgan
holda joylashtiriladi.
4.
C
B
A
I
I
I
,
,
liniya toklari yuqorida Kirxgofning 1-qonuni asosida yozilgan
tenglamalar yordamida aniqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
