|
Yulduz va uchburchak sxemalarda ulangan uch fazali zanjirni hisoblash
Simmetrik bir nechta yuklamali uch fazali zanjir (3.10- rasm, a) dan farqli
ravishda nosimmetrik zanjir (3.18- rasm, a) da
2
2
2
C
B
A
Z
Z
Z
,
CA
BC
AB
Z
Z
Z
.
Ko'rib chiqilayotgan zanjirni hisoblash tartibi quyidagicha:
1. Zanjirdagi qarshiliklar uchburchagini unga ekvivalent yulduz bilan
almashtiramiz va hosil bo'lgan qarshiliklarga mos liniya qarshiliklari
3
Z
ni
qo'shamiz:
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
133
3
3
2
1
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
CA
BC
AB
CA
AB
A
A
,
3
3
2
1
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
CA
BC
AB
BC
AB
B
B
,
3
3
2
1
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
CA
BC
AB
CA
BC
C
C
.
Natijada
A
1
,
B
1
va
C
1
nuqtalarga ulangan ikkita yulduz sxemasini hosil
qilamiz (3.18-rasm, b).
2. Qarshiliklar yulduz sxemalarini ekvivalent uchburchaklar bilan almashtirib
va mos fazalar qarshiliklarini o'zaro parallel qo'shib bitta uchburchak sxemasini
hosil qilamiz (3.18-rasm, v).
3. Hosil qilingan ekvivalent uchburchak sxemani ekvivalent yulduzga
o'zgartiramiz va faza qarshiliklariga mos liniya qarshiliklari
1
Z
ni qo'shamiz
(3.18-rasm, g).
4.
1
A
I
,
1
B
I
va
1
C
I
liniya toklarini aniqlaymiz:
A
N
A
A
Y
U
U
I
)
(
1
,
B
N
B
B
Y
U
U
I
)
(
1
,
C
N
C
C
Y
U
U
I
)
(
1
,
bu yerda
C
B
A
C
C
B
B
A
A
N
Y
Y
Y
Y
U
Y
U
Y
U
U
.
5.
1
A
A
,
1
B
B
,
1
C
C
qismalardagi faza va liniya kuchlanishlarini
topamiz:
1
1
1
Z
I
U
U
A
A
A
,
1
1
1
Z
I
U
U
B
B
B
,
1
1
1
Z
I
U
U
C
C
C
.
1
1
1
1
B
A
B
A
U
U
U
,
1
1
1
1
C
B
C
B
U
U
U
,
1
1
1
1
A
C
A
C
U
U
U
.
6. Ikkala yulduz sxemalardagi toklarni aniqlaymiz (3.18- rasm, b). Buning
uchun 3.3.1 va 3.3.2 paragraflarda keltirilgan formulalardan foydalanamiz.
Natijada
2
2
2
,
,
C
B
A
I
I
I
yulduz toklarini va
3
3
3
,
,
C
B
A
I
I
I
liniya toklarini
aniqlaymiz. Liniya toklarini
3
2
1
,
,
A
A
A
tugunlar uchun tuzilgan Kirxgofning 1-
qonuni asosida ham topishimiz mumkin:
2
1
3
A
A
A
I
I
I
,
2
1
3
B
B
B
I
I
I
,
2
1
3
C
C
C
I
I
I
.
7.
2
2
2
,
,
C
B
A
qismalardagi faza va liniya kuchlanishlarini aniqlaymiz:
3
3
1
2
Z
I
U
U
A
A
A
,
3
3
1
2
Z
I
U
U
B
B
B
,
3
3
1
2
Z
I
U
U
C
C
C
,
2
2
2
2
B
A
B
A
U
U
U
,
2
2
2
2
C
B
C
B
U
U
U
,
2
2
2
2
A
C
A
C
U
U
U
.
8. Dastlabki sxema uchburchagidagi toklarni topamiz:
AB
B
A
AB
Z
U
I
2
2
,
BC
C
B
BC
Z
U
I
2
2
,
CA
A
C
CA
Z
U
I
2
2
.
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
134
Bir va uch fazali iste'molchili uch fazali zanjirlarni hisoblash
Simmetrik uch fazali kuchlanishlar sistemasiga faza qarshiligi
1
Z
bo'lgan
uch fazali elektr motori va qarshiliklari
2
Z
va
3
Z
bo'lgan ikkita bir fazali
iste'molchilar ulangan zanjirni ko'rib chiqamiz (3.19-rasm). Bunday zanjirlarni
hisoblash tartibi quyidagicha:
1. Iste'molchi (faza)lardagi toklar yo'nalishlarini belgilab olamiz.
2.
A
fazani birinchi faza deb hisoblab, faza va liniya kuchlanishlarini
kompleks shaklda quyidagicha yozib olamiz:
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
135
Ф
A
U
U
,
0
0
120
120
j
Ф
j
A
B
e
U
e
U
U
,
0
0
120
120
j
Ф
j
A
С
e
U
e
U
U
.
0
30
3
j
Ф
AB
e
U
U
,
0
90
3
j
Ф
BС
e
U
U
,
0
150
3
j
Ф
СA
e
U
U
.
3. Uch fazali iste'molchi (elektr motori) fazalaridagi kompleks toklarni
topamiz:
A
A
A
Z
U
I
1
,
B
B
B
Z
U
I
1
,
C
C
C
Z
U
I
1
, chunki simmetrik yuklamada
0
N
U
.
4. Bir fazali iste'molchilardagi kompleks toklarni aniqlaymiz:
2
2
Z
U
I
AC
,
3
3
Z
U
I
BC
, bu yerda
AC
U
vektor 3.8-rasmda keltirilgan
topografik diagrammaga ko'ra quyidagicha aniqlanadi:
0
30
j
Ф
CA
AС
e
U
U
U
.
5. Liniya toklari Kirxgofning 1-qonuni asosida quyidagicha topiladi:
2
1
I
I
I
A
A
,
3
1
I
I
I
B
B
,
)
(
3
2
1
I
I
I
I
C
C
,
1
3
2
12
C
C
I
I
I
I
I
,
3
23
I
I
.
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
136
Ma’ruza №24
Uch fazali zanjirlarda quvvatni o'lchash
Avval ko'rib o'tganimizdek, aktiv quvvat quyidagi formula yordamida
aniqlanishi mumkin:
,
Re
,
cos
A
AB
A
AB
A
AB
I
U
P
I
U
I
U
P
bu
yerda
AB
U
-
vattmetr ulangan zanjir
A
va
B
fazalari orasidagi kompleks kuchlanish,
A
I
-
А
fazadagi kompleks tok,
-
AB
U
va
A
I
vektorlar orasidagi faza siljish burchagi.
Simmetrik uch fazali zanjirda aktiv quvvatni o'lchash
Ma'lumki, simmetrik uch fazali zanjirda faza quvvatlari o'zaro teng, shuning
uchun ham zanjir quvvatini aniqlash uchun bitta fazadagi aktiv quvvatni o'lchash
kifoya. Zanjirning aktiv quvvati
Ф
W
P
P
P
3
3
ga teng bo'ladi. 3.20-rasm, a da
yulduz ulangan va neytral nuqtasidan foydalanish imkoniyati bo'lgan zanjirning
A
fazasiga vattmetrni ulash sxemasi keltirilgan.
Iste'molchi uchburchak ulanganda vattmetrni
ulash
sxemasi
esa
3.20-rasm,
b
da
ko'rsatilgan.
Agar yulduz ulangan zanjirda neytral
nuqtadan foydalanish imkoniyati bo'lmasa, u
holda uni sun'iy ravishda hosil qilinadi. Bu
nuqta uchta rezistorning yulduz ulanishidan
hosil bo'ladi (3.21-rasm). Bunda
R
q
+R
W
= R
,
bu
yerda
R
W
-
vattmetr
kuchlanish
chulg'amining qarshiligi. Zanjirning aktiv
quvvati
W
P
P
3
ifoda bilan aniqlanadi.
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
137
Nosimmetrik uch fazali zanjirda aktiv quvvatni o'lchash
Nosimmetrik
uch
fazali
zanjirlarda fazalar aktiv quvvati
o'zaro teng emas. Shuning uchun to'rt
simli uch fazali zanjirda har bir
fazadagi aktiv quvvatni o'lchash
lozim bo'ladi (3.22-rasm).
Istalgan xarakterli yuklamada
uch fazali zanjirning aktiv quvvati
uchala
vattmetr
ko'rsatishlarining
yig'indisiga teng:
C
C
C
B
B
B
A
A
A
C
B
A
I
U
I
U
I
U
P
P
P
P
cos
cos
cos
.
Uch simli uch fazali zanjirlarda aktiv quvvat ko'pchilik hollarda ikkita
vattmetr yordamida o'lchanadi (3.23- rasm, a).
3.23-rasm
Ikkala vattmetr ko'rsatishining yig'indisi zanjir aktiv quvvatiga teng.
Bunga ishonch hosil qilish uchun zanjir oniy quvvatini kuchlanish va toklar
oniy qiymatlari orqali ifodalaymiz, ya'ni:
C
C
B
B
A
A
i
u
i
u
i
u
p
.
Uch simli uch fazali zanjirda
0
C
B
A
i
i
i
. Bundan
)
(
B
A
C
i
i
i
. Bu
ifodani
oniy
quvvat
formulasiga
qo'yib,
quyidagini
hosil
qilamiz:
B
BC
A
AC
i
u
i
u
p
. Bundan:
2
1
2
1
cos
cos
B
BC
A
AC
I
U
I
U
P
P
P
.
Shuni ta'kidlab o'tish joizki, har bir vattmetr ko'rsatishi alohida qaralganda
hech bir aniq quvvatni bildirmaydi. Vattmetrlar ko'rsatkichlari kuchlanish va tok
orasidagi faza siljish burchagiga bog'liq. Ushbu bog'lanishni simmetrik yuklama
uchun tahlil qilib ko'ramiz. Vektor diagrammadan ko'rinib turibdiki,
0
1
30
,
0
2
30
(3.23-rasm, b). Bu qiymatlarni vattmetr ko'rsatishini
ifodalovchi formulalarga qo'yib quyidagilarni hosil qilamiz:
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
138
)
30
cos(
1
0
1
UI
P
,
)
30
cos(
1
0
2
UI
P
.
Oxirgi tenglamalar tahlili quyidagilarni ko'rsatadi:
1) aktiv simmetrik yuklamada
2
1
P
P
;
2)
0
60
da
0
2
P
;
3)
0
60
da
0
1
P
;
4)
0
90
(reaktiv yuklama) da
2
1
P
P
yoki
0
2
1
P
P
.
Simmetrik yuklamada ikkita vattmetr ko'rsatishi asosida zanjir reaktiv
quvvatini va faza siljish burchagini aniqlash mumkin:
sin
))
30
cos(
)
30
(cos(
0
0
2
1
UI
UI
P
P
,
)
(
3
sin
3
2
1
P
P
UI
Q
2
1
2
1
)
(
3
P
P
P
P
tg
,
2
1
2
1
)
(
3
P
P
P
P
arctg
.
Do'stlaringiz bilan baham: |
