O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Venoz bosim va venalarda qonning oqish tezligi. Venalarda bosim tez pasayadi, Postkapillyarlarda bosim 20 mm s. u. da bo‘lsa, mayda venalarda 12—15 mm s. u. da bo‘ladi. Ko‘krak qafasida bo‘lmagan yirik venalarda bosim 5—6 mm s.
u. teng, venalarning o‘ng bo‘lmaga o‘tadigan qismida bundan ham past, ya‘ni 2—5 mm s. u. teng, nafas olganda 0 atrofida bo‘ladi.
Venoz tizimning boshlanishidagi bosim yurakning qo‘ng a baxsh etgan bosim qoldig‘idir. Qorinchalarning qisqarishi qo‘ng a bergan kinetik energiya qon kapillyarlardan o‘tganidan keyin ham qisman saqlanib qoladi. Bu qoldiq bosimdan tashqari, qonning venalar orqali yurakka qaytib kelishida ko‘krak qafasining so‘ruvchi tasiri katta ahamiyatga ega. Nafas olgan paytda ko‘krak qafasi kengayadi, ko‘krak bo‘shlig‘ida bosim mshgfgshlashadi (yani, atmosfera bosimidan past bo‘lib doladi). Venalar devori yupqa bo‘lgani uchun bu manfiy bosim ularga ham tarqaladi, natijada qonning yurak tomon xarakati tezlashadi.
Demak, venalarning boshlanish qismida bosim 12—15MM s. u. ni tashki l qilsa, oxirida 2—5 mm, nafas olgan paytda hatto manfiy bo‘ladi. Bosimdagi bu farq qonning yurak tomon xarakatini taminlovchi dastlabki kuchdir.
Skelet muskullarining ritmik qisqarishlari ham (masalan, yurgandagi, utin arralagandagi xarakatlar) venalarda qon oqishiga yordam beradi. Qisxargan muskul ichidagi va yonidagi venalarni qisib, ulardagi qonni siqib chiqaradi. Venalardagi qopqoqlar siqib chiqarilgan qonni faqat yurak tomon xarakat qilishini taminlaydi.
Periferik venalarda qon oqishning chiziqli tezligi 6— 14 sm/s, kavak venalarda 20 sm/s, atrofida. Venalarda qon oqishi arteriyalarga nisbatan sekinroq bo‘lgani boisi shundaki, ular arteriyalarga qaraganda 2—3 barobar keng.Vena pulsi, deb yurakka yaqin joylashgan venalarda bosim va hajm o‘zgarishlari aytiladi. Vena pulsining kelib chiqishiga asosan o‘ng bo‘lmada bosimning o‘zgarishi sabab bo‘ladi.
Vena pulsining egri chizig‘ida — flebogrammada — uchta tish ajratiladi: a, s va v tishlari (39- rasm ). a tish o‘ng bo‘lma sistolasiga tug‘ri keladi. Hademay vena pulsining egri chizigida s tish paydo bo‘ladi. Bu bo‘yinturuq venaning yonida va undan pastroq joylashgan uyqu arteriyasining to‘rt -kisidir. v- tishning paydo bo‘lishi qorinchalar sistolasi oxirida bo‘lmalar qo‘ng a to‘lib; ularga qon tushishi bir oz to‘xtab qolishiga bog‘liq . Shu vaqt da venalarda bosim oshib, v tishni paydo qiladi.
Qonning aylanib chiqish vaqti. Qon aylanishi doiralarining hamma qismidan qon o‘tishi uchun zarur vaqt qonning aylanib chiqish vaqti, deb ataladi. Odamda
qonning aylanib chiqish vaqti o‘rta hisobda 27 sistolaga teng. Tinch xolatda, yurak bir daqiqada 70—80 marta urganda 20—23 sekundni tashkil qiladi.
Qon aylanib chiqadigan vaqtning 1/5 qismi qon aylanishining kichik doirasiga, 4/5 qismi esa katta doiraga tug‘ri keladi.

5.