O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Arteriyalarda va venalarda qon oqishi.

Qon oqimining pulsga bog‘liq o‘zgarishlari. Yurak xar safar qisqarganda qon chap bo‘lmadan aortaning yuqoriga ko‘tariluvchi qismiga faqat qaydalish davrida chiqadi. Bu yerda qon oqishi tezligi aorta qopqoqlar ochilganda tez ortib, davrning 1/3 o‘tganida eng yuqori darajaga yetadi. Haydalish davrining oxiriga borib qon oqishi to‘xtaydi. Bo‘shashish davri boshlanishidan aorta qopqoqlar berkilishigacha o‘tgan vaqt ichida qon chap qorinchaga qayta oqadi. Diastola

vaqtida ko‘tariluvchi aortada qon xarakat qilmaydi.Tinch xolatda bo‘lgan odamning ko‘tariluvchi aortasida qon oqish tezligi haydalish fazaning boshlarida 100 sm/s dan ko‘proq bo‘ladi. Bu davr butun olinganiqa, qon oqishning o‘rtacha tezligi 70 sm chamasidadir.
Yurakdan uzoqlashish bilan oqish tezligining o‘zgarish amplitudasi asta- sekin kamayadi. Ammo ko‘krak aortasida va periferik arteriyalarda ham diastola vaqtida qonning orqaga oqishi kuzatiladi.
Arteriyalarning oxirgi shoxlarida va arteriolalarda qonning pulslanib oqishi asta-sekin uzluksiz qon oqishiga o‘tadi.
Qon oqishi tezligi va qon tomirlarning ko‘ndalang kesimi. Aorta va yirik arteriyalarda qon oqimi yurak qisqarishiga qarab o‘zgarib turadi. Qon oqishning o‘rtacha chiziqlik tezligi aortada 40 sm/s (7- jadval). Yurakdan otilib chiqadigan qon miqdori oshganda qon oqishining chiziqlik tezligi 100 sm/s dan ham oshib ketishi mumkin.Qon oqishining o‘rtacha tezligi tomirlarning ko‘ndalang kesimiga teskari proporsional bo‘lganidan (bu tezlik periferik arteriyalarda ancha past, 20— 30 sm/s), ayniqsa oxirgi arteriya va arteriolalarda juda kamayib ketadi.
Qon oqishining chiziqlik tezligi kapillyarlarda 0,03 sm/s oz bo‘ladi. Qon o‘rtacha uzunlikdagi kapillyardan (0,75 mm) 2,0—2,5 sekundda o‘tadi.
Kapillyarlardan boshlanadigan venoz tomirlar yurakka yaqinlashar ekan, bir-biriga qo‘shilib, borgan sari yiriklashadi. Ammo ularning umumiy ko‘ndalang kesimi yurak tomon kichiklashib boradi.. Shuning uchun qon oqishining chiziqlik tezligi venoz tizimning boshida juda kichik, yurakka yaqinlashish borasida oshadi va kovak venalarda 20 sm/s ni tashkil qiladi.