O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Odamlarda hid biluv tizimining sezuvchanligi. Insonlarda bu sezgirlik juda yuqori: bitta hid biluv retseptori hid taratuvchi moddaning bitta molekulasi asosida qo‗zg‗alishi mumkin, unchalik ko‗p bo‗lmagan retseptorlaming qo‗zg‗alishi hid bilish hissini chaqirishi mumkin. Shunday bo‗lsa ham, insonlar hid taratuvchi modda hidi bosh!ang‗ich konsentratsiyaning atigi 30-60% ini ajrata oladi (ajratish bo‗sag‗asi). Itlarda bu ko'rsatkich odamlarga nisbatan 3 -6 marotaba yuqori. Hid biluv tizimda adaptatsiya birmuncha sekin ro‗y beradi, bu holat havo tezligiga va hid taratuvchi moddaning konsentratsiyasiga bog‘liq bo'ladi.
T a‘m biluv tizimi. Evolyutsiya jarayonida ta‘m bilish ovqatni iste‘mol qilish yoki qilmaslikda muhim bosqichga ko'tarildi. Tibbiy sharoitlarda ta‘m bilish boshqa sensor tizimlar hid biluv, taktil va termik sensor tizimlar bilan birgakombinatsiyalandi. Ta‘m bilish xuddi hid bilish kabi xemoretsepsiyaga asoslangan. Ta‘m bilish retseptorlari og‗iz bo‗shlig‗iga tushgan oziq moddalarning xarakteri va konsentratsiyasi to‗g ‗risidagi axborotlami uzatadi. Ularning qo‗zg‗alishi miyani turli bo‗limlarida shunday murakkab zanjir reaksiyalarini chaqiradiki, bunda yo hazm a‘zolarini ishga tushiradi yoki organizm uchun zararli moddalami og‗iz orqali tuflab chiqarib yuboradi.