O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik universiteti

Xitoyliklar  do‘stlarining  ota–onaliriga  nisbatan  murojat  usuli
: 
Do‘stining otasiga nisbatan: 
“
叔叔
”
（
shu’shu
）
, ya’ni “amaki” deb mu-
rojaat  qilishlari  mumkin.  Onasiga  nisbatan  esa: 
“
阿姨
”
（
a’yi,  ya’ni 
“xola” deb murojaat qilinadi. Masalan: 
叔叔
, 
我们跟小王一
 
起想学习阿
 
拉伯语
. 
(shu shu, wo men gen xiaowang yiqi xiang xuexi a la bo yu ) 
tarjimasi: Amaki, biz Syao wang bilan birga arab tilini o‘rganishni is-
taymiz. 
阿姨，我真喜欢你做得菜
!  (a  yi,  wo  zhen  xihuan  ni  zuode  cai) 
tarjimasi: xolajon, men siz tayyorlagan taomlaringizni juda yaxshi ko‘raman.
 
Xitoyda  tanish    insonlarga  nisbatan  yoki  hamkasblarga  nisbatan 
murojaat  usuli:
  erkaklarga  nisbatan
 
哥
(ge), 
aylollarga  nisbatan  esa 
姐
(jie) deb murojaat qilinadi. Mazkur so‘zlar reduplikativ shaklda bo‘l-
masada, o‘zbek tiliga “aka”, “opa” deb tarjimaqilamiz.Notanish bo‘l-
gan  erkaklarga  nisbatan  esa
  “
先生
”(
xian’sheng)  bu  so‘z  o‘zbek  tiliga 
“janob” deb tarjima qilinadi va shu tarzda murojaat qilinadi. Notanish 
ayollarga  nisbatan  esa
  “
大姐
”(
da’jie) “opa” yoki 
“
美女
”(
mei nu) “chi-
royli qiz” deb murojaat qilishimiz mumkin. 
Har bir insonning yoshi, ko‘rinishi har xil bo‘lganidek, ularga nis-
batan murojaat usullari ham turlicha bo‘ladi.  20 yoshdan kichik bo‘l-
gan insonlarga nisbatan, 
“
哥哥
”
(ge’ge), “aka”,
 “
姐姐
” 
(jie’jie), “opa”, “
妹妹
” (mei’mei), “singil”, 
“
弟弟
” 
（
di’di
）
 
“uka”, so‘zlarini qo‘llama-
gan ma’qul. Bu so‘zlarni 30 yoshdan katta bo‘lgan insonlarga nisbatan 
 
136
刘絢，新使用汉语课本，
—
北京：北京大学出版
,2010
年。
—27
页
 
137
李泉，发展汉语，
—
北京。
2012.—70
页。
 

---

 
97 
ishlatish qulay hisoblanadi. 20 yoshdan kichik yigit va qizlarga nisbatan 
esa: 
“
帅哥
”  (
shuai’ge),  “kelishgan  yigit”,  qizlarga  nisbatan:  “
美奴
” 
(mei’nu),  “chiroyli  qiz”  deb  murojaat  qilish  mumkin.30  yoshdan  50 
yoshgacha  bo‘lgan  insonlarga  nisbatan  “
叔叔
”
（
shu’shu
）
, “amaki”, 
yoki
  “
阿姨
”(
a’yi),  “xola”  deb  murojaat  qilinadi.  50  yoshdan  oshgan 
insonlarga  nisbatan 
“
爷爷
”
(ye’ye),  “doda”,  yoki 
“
奶奶
” 
(nai’nai),  deb 
chaqirishimiz mumkin.  
Xitoy tilida yaqin qarindoshlarga nisbatan murojaat usuli
138
: 
Xi-
toyliklarda  otalarining ota-onalariga, va onalarining ota-onalariga nis-
batan ham har xil murojaat usuli mavjud. Masalan, xitoyliklar otasini 
otasiga  nisbatan:  “
爷爷
”
（
ye’ye
）
“buva” deb, otasining onasiga nis-
batan esa: “
奶奶
” 
(nai’nai)“buvi”so‘zi orqali murojaat qilishadi. Onasi-
ning otasiga nisbatan murojaat farqli bo‘lib, 
“
老爷
”
（
lao‘ye
）
deb, оna-
sining onasiga nisbatan 
“
姥姥
”
（
lao‘lao
）
deb murojaat qilinadi. Xitoy-
liklar  katta  amakisiga  nisbatan  ya’ni  otasining  akasiga  nisbatan  mu-
rojaat  usuli:  xitoyliklar  katta  amakiga
  “
伯伯
“
（
bo‘bo
）
“amaki”  deb 
murojaat qiladilar. Katta amakisining turmush o‘rtog‘iga nisbatan esa 
“
伯母
”
（
bo‘mu
）
ya’ni “kenayi” deb murojaat qilishadi. Otasining uka-
siga nisbatan esa : “
叔叔
”
（
shu’shu
）
deb murojaat qilishadi. Bu  so‘z 
ham o‘zbek tiliga “amaki ” deb tarjima qilinadi. Kichik amakining tur-
mush o‘rtog‘iga nisbatan:
  “
婶婶
”
（
shen’shen
）
deb  murojaat  qilishadi. 
Otasining singlisi yoki opasiga nisbatan
: “
姑妈
” 
gu’ma “amma” deb mu-
rojaat qilishadi. Onasining akasiga nisbatan
：
“
舅舅
” 
(jiu’jiu) “tog‘a” deb 
murojaat  qilishadi.  Tog‘asining  turmush  o‘rtog‘iga  nisbatan:
“
舅妈
”
（
jiu’ma
）
deb murojaat qilishadi. Onasining opasi yoki singlisiga nisbatan 
esa: 
“
阿姨
” 
(a’yi) deb murojaat qilinadi. Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, 
xitoy tilini o‘rganayotgan ekanmiz, ushbu murojaat usullarini bilishimiz 
lozim.  Chunki  Xitoyda,  xitoyliklarga  murojaat  qilayotganda  har  xil 
ko‘ngilsizliklar  va  noqulay  vaziyatlarni  oldini  olish    uchun  so‘z  va 
iboralarni maqsadli tarzda ifoda eta olishimiz talab etiladi.