O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo‐texnologiya instituti “menejment va kasb ta’limi” fakul’teti

 
unga  qarshi  tanachalar 
autoantitela
 
deyiladi. 
Autoantitelalar  kuyganda,  ba'zi  qon  kasalliklarda,  revmatizmda  hosil  bo'lishi 
mumkin. 
Barcha oqsil, polisaxaridlar (ayrimlari) antigen xususiyatga ega. Antigenlar soni 
yuz minglab hisoblanadi. Organizm ularga qarshi qonda maxsus tanacha, oqsil tuzilishga 
ega bo'lgan-antitela ishlab chiqaradi, ular antigenlarni zararlantiradi .   
Hozir antiyelalarning ximyaviy tuzulishi aniqlangan bo'lib,ular gamma-globulin 
oqsilining shakilari hisoblanadi. Ular limfatik tugunlar,sulak bezlari,suyak ko'migida va 
boshqa joylarda hosil bo'ladi va qonga tushadi, organizmda aylanib yuradi. 
Limfositlar va monositlar ayniqsa faol ravishda antitelarni ko'p ishlab chiqaradi. 
Antitelalar  yot  zarrachalarga  turli  xilda  ta’sir  ko'rsatadi.  Ba'zilari 
mikroorganizimlarni  o'rab  oladi,  uchinchi  xilari  ularni  buzib,eritib  yuboradi.  Bunday 
antitelalar  presipitin  lar  deyiladi.  Bakteriyalar  erituvchilar  bakteriolizin,  toksin,ya'ni 
zaharni  (ilon,  hashorat,o'simlik  )  neytrallashtiruvchi  antitlalar  antitoksin  deb  ataladi. 
Immunitet gumoral va hujayra darajasida bo'ladi.  
Hujayraviy  immunitetda  asosiy  vazifani  2ta  oq  qon  tanachalari-monositlar 
(makrofaglar) va T-lifositlar. Ular yot zarrachalarni,yot ho'jayralarni parchalaydi.  
Gumoral  immunitetda  antitela  ishlab  chiqaradigan  V-limfositlar  asosiy  vazifani 
amalga oshiradi. 
Hozirgi  immunolgiya  tekshuruvlariga  ko'ra  «immun    javob»  mexanizmi  ko'p 
bosqichlar  bo'lib,  asosan  limfond  to'qimalarda  amalga  oshiriladi.  Organizimga  tushgan 
antigen o'zi tushgan joy yaqinidagi limfa tugunchalarida tutilib qoladi va bu makrofaglar 
hosil bo'lishiga signal bo'lib xizmat qiladi. Limfa tugunning ko'rinishidir. ikkinchi  usul-
antitela (ziddi-zahar)hosil bo'lib, yot zarralarni zararsizlantirishda birmuncha mukammal 
usul hisoblanadi. 
Immunitet.
 
Odam  organizmining  antitila  va  antitoksinlar  ishlab  chiqarish  ular 
orqali  yuqumli  kasalliklarni  qoʻzgʻatuvchi  mikroblarga  qarshi  kurashish,  oʻzini  himoya 
qilish  xususiyati  immunitet  dеb  ataladi.  Immunitet  2  xil,  ya'ni  tugʻma  va  ortirilgan 
boʻladi. Tugʻma immunitet onadan bolaga oʻtadi. Lеkin u doimiy boʻlmaydi va bolaning 
birinchi  yoshidayoq  oʻz  kuchini  yoʻqotadi.  Odamning  hayoti  davomida  ortirilgan,  ya'ni 
uning  oʻz  organizmida  ishlab  chiqarilgan  immunitet  (antitеla  va  antitoksinlar)  oʻz 
navbatida 2 xil boʻladi: tabiiy vas uniy immunitet. Tabiiy immunitet odam biror yuqumli 
kasallik  bilan  kasallanib  tuzalishi  natijasida  hosil  boʻladi  va  bir  umr  saqlanadi.  qizmiq, 
chechak,  tenki,  bug'ma,  ko'p  yo'tal  va  oshqalarda  shunday  bo'ladi.sun'iy  immunitet  esa 

---

223 
 
emlash  natijasida  hosil  qilinadi.  Palimiyelit,  bug'ma,ko'k  yo'tal,  qoqmol,vabo,  qora 
chechak va boshqalarda emlanadi. Sun'iy immunitetning faol turida bir umr kasal bo'lishi 
mumkin.