O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent to‗qimachilik va engil sanoat instituti

 Norasmiy  tantanali  tushliq   
Jihozlar  qanday  bo‗lmasin,  ularni  batartib 
yozilgan  oppoq    dasturxon    chetidan  bir  qarichda  joylashadiki,  unda 
mehmonlarning  joyi  o‗rtasidagi  masofa  baravar  bo‗lishi  lozim.    Salfetka  kichik 
kosaga  qo‗yiladi;  agar  darhol  gazak  qo‗yilgan  bo‗lsa,  unda  salfetka  sanchiqdan 

---

 
184 
chaproqqa  sanchiqni  yopib  yubormagan  holda  qo‗yiladi.    SHunday  kosalarni 
chekkalar ham jihozlarni yopib qo‗ymasligi lozim.   
Stol bezatishda qolgan narsalar, stolning hajmi, taklif qilingan mehmonlarning 
soniga ham bog‗liq.  Masalan, katta bo‗lmagan doira shaklidagi  stolga  agar go‗sht 
va sabzavotli taomlar tortilishi taqozo etilsa, unda stol bezaklaridan voz kechishga 
to‗g‗ri keladi.   
Taomlardan  tashqari  bunda  stolga  faqat  sham  qo‗yilgan  shamdon  qo‗yish 
mumkin.    SHamlar  chiroqlarni  o‗chirib  yoqiladi,  o‗tirganlarning  ko‗zlaridan 
baland  bo‗lmasligi  lozim  (shamdonlar  istalgan  xona  uchun  ziynat  vazifasini 
o‗taydi,  kerak  bo‗lsa  ularni  yoqish  ham  mumkin.  )  Odatda  tushlik  uchun  zarur 
bo‗lgan  barcha  jihozlar  qo‗yilib,  ular  bilan  birga  disert  jihozlarini  ham  qo‗yish 
mumkin.  
 Birinchi  holatda  disert  sanchiqlar  va  qoshiqlar  yoki  faqat  qoshiqning  o‗zi 
kosadan  oldin  qo‗yiladi.    Norasmiy  tushlikda  to‗rtta  taomdan  ortiq  taom  bo‗lishi 
kamdan-kam uchragani uchun, odatda ikkitadan pichoq – bittasi gazak uchun (agar 
oldindan  rejelashtirilgan  bo‗lsa),  boshqasi  esa  –  go‗sht  uchun  beriladi.    Pishloqli 
salat uchun esa maxsus pichoq zarur.   
Jihozlarni  kosaning  o‗ng  va  chap  tarafidan  ketma-ketlikda  chekkadan 
markazga  qarab  shunday  joylashtirilib  chiqiladiki,  birinchi  taom  uchun  kerakli 
bo‗lgan  pichoq  va  sanchiqlar  kosadan  o‗zoqroq  joylashtiriladi.    Odatda  ikkita 
sanchiq  –  bittasi  go‗shtga,  ikkinchisi  salat  uchun  mo‗ljallab  qo‗yiladi,  ammo 
uchtadan  ortiq  bo‗lmasligi  lozim.    Salat  uchun  mo‗ljallangan  sanchiq  kosaga 
yaqinroq qo‗yiladi; agar salat gazak sifatida tortilsa, tabiiyki, sanchiq ham birinchi 
qo‗yiladi.   
Norasmiy tushliklarda mo‗z bilan sovuq kofe yoki choy beriladi.  Uy egasining 
hohishiga  ko‗ra  choy  yoki  kofe  tushlikning  oxirida  chashkachalarda  tortiladi.  
Mo‗z bilan qoshiqchani pichoqdan o‗ngga qo‗yiladi.  Sovuq kofega qaymoq bilan 
qand  tortiladi.    YAxshisi,  choyga  avvaldan  shakar  va  limon  qo‗shib,  uni  mo‗z 
solingan stakanlarga to‗g‗ri idishdan quygan ma‘qul.  SHo‗rva va meva qoshiqlari 
stolga pichoqlarning o‗ng tomonidan qo‗yiladi.   

---

 
185 
Agar  issiq  kofe  yoki  choy  tashqillashtirilsa,  unda  kofe  yoki  choy  qoshiqlar 
chashkani  kosasiga,  o‗ng  tarafidan  ushlagichini  o‗ngga  burib  o‗zatiladi.    Stolga 
yana  sariyog‗  uchun  kosalar  hamda  pichoqlar  ham  qo‗yiladi,  bunda  pichoqni 
turlicha  qo‗yish  mumkin:  ko‗ndalang  holda  kosaning  tepa  qismiga,  xo‗randaga 
tig‗i  bilan  qaratilgan  holda  qo‗yiladi,  kosaning  tepa  qismiga  uchini  markazga 
qaratgan  holda  joylanadi,  ba‘zida  esa  qolgan  pichoqlarga  parallel,  tig‗ini  chapga 
qaratib qo‗yiladi.  
Norasmiy  stolga  qo‗yiladigan  tuzdon  va  murchdonlar  turlicha  bo‗ladi  – 
yog‗ochdan,  shishadan  qilingan  uksus,  garmdori,  murch  va  boshqa  ziravorlar 
uchun  mo‗ljallangan  idishlardir.    Agar  stol  juda  katta  bo‗lsa,  tuz  va  garmdori  har 
bir  emas,  oralab  qo‗yiladi.    Buning  uchun  unchalik  katta  hajmga  ega  bo‗lmagan 
shisha, billur, keramika  va  farfordan  foydalaniladi.  Tushlikdan oldin  ularni  qayta 
to‗ldirib, qoshiqlarni qo‗yib qo‗yish kerak  Albatta agar ular shaxsiy bo‗lmasa.  
 SHuni  yodda  tutish  lozimki,  kumush  qopqoqli  tuzdonni  har  foydalanganda 
qopqog‗ini tozalash lozim.  Aks holda tuzdonni teshiklari to‗lib qoladi va mehmon 
kosasidagi  tuz  u  istagandan  ko‗ra  ko‗payib  ketishi  yoki  umuman  tuz  bo‗lmasligi 
mumkin.   
Mehmonlar  orasida  chekadiganlar  bo‗lsa,  unda  norasmiy  tushlikda  ular  stol 
oldida chekishlari mumkin.  Har bir jihozga qo‗shib bittadan qo‗ldon qo‗ysa ham, 
yoki  katta  bitta  qo‗ldon  qo‗yib  qo‗ysa  ham  bo‗ladi.    Garchi  qo‗ldon  bilan  gugurt 
qo‗yilgan  bo‗lsa  ham,  uy  bekasiga  odatda  stolda  chekishni  taklif  qilishmaydi.  
CHekuvchilar o‗zlari istagan sigaret markasini tanlab olishadi degan holat nazarda 
tutiladi.    CHekishni  taklif  qilmas  ekan,  uy  bekasi  stol  atrofida  chekishdan  o‗zini 
tiyishni  afzal  ekanligiga  shama  qiladi.    Hozirgi  kunga  kelib  chekmaydigan  soni 
kamayib bormoqda, shu bois ular atrofdagilarga e‘tibor berishlar lozim.