O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

f
Q
W


 odam.,(7.1) 
 
bu  yerda 
Q
sut
 
– mineral suvlar barcha manbalarining sutkalik yig„indi debeti, 
m
3
/sut.; 
f
  –  keltirilgan  koeffitsent.  U  balneologik  davolash  muassasasining  bir  kunlik 
o„tkazish  qobiliyatini,  oy  davomida  uning  ish  kunlari  sonini,  bir  protseduraga 
ketadigan  mineral  suv  xarajatini  va  bir  davolanuvchiga  qo„llaniladigan 
protseduralarning  o„rtacha  sonini  hisobga  oladi.  Odatda  hisob-kitoblarda 
f
  q  2–3 
qo„llaniladi. 
Balchiq  bilan  davolash  kurortlarining  sig„imi  balchiq  manbaining  umumiy 
zaxiralari,  uning  sifati,  regeneratsiyaga  berilish  qobiliyati,  uni  olishning  texnik 
usullarini hisobga olgan holda aniqlanadi. 

---

 
99 
Iqlimiy kurortlar, o„rmon rayonlarida joylashtiriladigan uzoq va qisqa muddatli 
rekreatsiya zonalarining sig„imi (
W
p
), quyidagi formula bilan hisoblab chiqiladi: 
 
,
p
p
SN
W

 odam.,(7.2) 
 
bu  yerda 
S 
–  iqlimiy  davolash  va  dam  olishni  tashkil  qilish  uchun  ajratilgan 
tabiiy landshaftlar hududining kattaligiga; 
N
p
  –  landshaftga  tushadigan  yuklamalarning  yo„l  qo„yiladigan  me‟yori, 
odam/ga. O„rtachalashtirilgan hisob-kitoblar uchun 
N
p
 q 50 odam/ga.ni qabul qilish 
mumkin. 
Plyajlarning sig„imi ularning maydonidan (
W
pl
) va qirg„oq bo„ylab 
polosa
ning 
uzunligidan (
W
q
.p
) kelib chiqib quyidagi formulalar bilan aniqlanadi 
 
;
1
пл
K
F
W


(7.3) 
 
,
2
б.п
K
L
W

 odam.,(7.4) 
 
bu yerda 
F
 – tabiiy va sun‟iy plyajlarning maydoni, m
2
; 
L
 – suvga kirish uchun foydalaniladigan qirg„oq 
polosa
sining uzunligi, m; 
K
1
 – keltirilgan koeffitsient bo„lib, u bir keluvchiga plyaj maydonining me‟yori 
va  plyajning  bir  vaqtda  odamlar  bilan  to„laligini  hisobga  oladi.  Mo„ljal  sifatida 
quyidagilar  qabul  qilinishi  mumkin:  dengiz  plyajlari  uchun  –  0,25;  daryo  va  ko„l 
plyajlari uchun – 0,15; bolalar plyajlari uchun – 0,5; 
K
2
  –  keltirilgan  koeffitsient  bo„lib,  u  bir  keluvchiga  qirg„oq  polosasi 
uzunligining  me‟yorini  va  plyajning  bir  vaqtda  odamlar  bilan  to„laligini    hisobga 
oladi. 0,1–0,2 chegarasida qabul qilinadi. 
Dam olishning ixtisoslashtirilgan turlarini tashkil qilish uchun yaroqli bo„lgan 
dam olish muassasalari (suvda dam olish, baliq ovlovchilar va ovchilar, alpinistlar, 

---

 
100 
avtoturistlar  va  sh.k.larning  bazalari)ning  sig„imini  (
W
ixt
),  hisoblab  chiqishda 
quyidagi formulani qo„llagan maqsdga muvofiq: 
 
,
сп
сп
N
S
W


 odam.,(7.5) 
 
bu  yerda 
S
  –  turistlarning  ixtisoslashgan  dam  olishi  uchun  ajratilgan  tabiiy 
landshaftlar hududi, ga; 
N
ixt
  –  ixtisoslashgan  dam  olishning  ushbu  turi  uchun  landshaftga  tushadigan 
yuklamalarning yo„l qo„yiladigan normasi, odam/ga. 
Keltirilgan  metodologik  qoidalar  amaliyot  uchun  etarlicha  bo„lgan  aniqlikda 
eng  yuqori  o„tkazish  potentsialini,  ya‟ni  turli  rekreatsion  hududlarda  bir  vaqtning 
o„zida  tabiat  resurslaridan  foydalanish  qoidalarini  va  dam  olishning  axloqiy-
psixologik  qulayligini  buzmagan  holda  joylashishi  mumkin  bo„lgan  dam 
oluvchilarning  maksimal  sonini  (mahalliy  aholini  hisobga  olgan  holda)  aniqlashga 
imkon beradi.