O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti

Nazorat savollari:

1. Qattiqlik nima va u nimaga bog‘liq?

2. Qattiqlikni aniqlash usullari, nisbiy va aniq.

3. Qattiqlik anizotropiyasi nima, uning qanday turlari bor?

4. Magnit poroshkografiyasi nima va u qanday qo‘llanadi?

5. Qanday minerallarga elektrik xususiyatlar taalluqli?

6. Elektrik xususiyatlar qanday o‘lchanadi?

7. Radiografiya nima va u qanday olinadi?

7 - LABORATORIYA ISHI

SILLIQLANGAN SHLIFLARDA MA’DAN MINERALLARNING KIMYOVIY XUSUSIYATLARINI (EMIRISH BILAN) ANIQLASH
Minerallarni eritish. Anshliflarning silliqlangan yuzasi ma’dan tarkibidagi minerallarning yupqa (qalinligi mingdan bir mm.) amorf plyonkasi bilan qoplanadi. Anshliflarga erituvchilar ta’sir qilganda avvaliga ana shu plyonka eritiladi va mineral agregatining strukturasi namoyon bo‘ladi. Keyinchalik erituvchilar minerallarning yuzasini turli darajada emirib, boshlang‘ich strukturasini yo‘qotadi. Bundan tashqari erishdan so‘ng cho‘kmalarning har xil rangdagi ko‘rinishlari paydo bo‘ladi. Minerallar kimyoviy reaktivlarda turlicha eriydi. Minerallarni aniqlashda foydalaniladigan reaktiv quyidagi talablarga javob bera olishi kerak: 1) tez va kuchli ta’sir qilishi; 2) reaksiyalar natijasida tekshirilayotgan minerallar ustini qoplaydigan qiyin eruvchi tuzlar hosil qilmasligi; 3) mineralning turli kristallografik yo‘nalishdagi yuzasiga iloji boricha bir xil ta’sir qilishi; 4) kimyoviy toza bo‘lishi.

Bunday talablarga asosan quyidagi reaktivlar javob bera oladi: NNO₃, NS1, KCN, FeS1₃, NgSl₂, KON yoki NaON. Eritish jarayoni mikroskop ostida 60 – 80 marta kattalashtirish holatida olib boriladi. Reaktiv tomchisining o‘lchami 0,1–0,2 mm., ta’sir etish vaqti 60 sek.gacha bo‘lishi kerak. Reaksiya qanday ketayottanligi qayd qilinadi (sekin, tez, qaynab). Bunda reaktivning va bug‘lar ta’siri qayd etiladi. Keyin reaktiv tomchisi filtr qog‘ozi yordamida olib tashlanadi, reaksiya natijalari o‘rganiladi. Bundan keyin suv tomchilari yuboriladi, yuvilgandan so‘ng eritilgan joy yana mikroskop tagida tekshiriladi. Bu jarayon har bir reaktiv yordamida 3–4 marotaba bajariladi.