rasmiy menejment
belgilaridir. Bu usulning muayyan
afzalliklari bor, chunonchi, mas‘uliyatning oshishi, nazorat qilish mumkinligi,
vazifalarni taqsimlashdagi puxtalik, ijrochilik intizomi, ishdagi avtomatizm kabilar
ish sur‘atini oshirishga, qarorlarning o‗z vaqtida bajarilishiga ko‗maklashadi. Biroq
hozirgi vaqtda ijodiy g‗ayratsiz rasmiygina ishlash salbiy oqibatlarga olib borishi
tayin.
Norasmiy boshqaruv belgilari - norasmiy munosabatlar (inson tabiatining
zaif va kuchli tomonlari, hurmat, obro‗, nafsoniyat, manfaatdorlik va h.k)dan
iborat.
Xodimlarning menejerga qarshi ta‘siri ham norasmiy boshqaruv
ko‗rinishidir. Bu hol etakchilik oqibati, malakasiz yoki savodsiz boshqaruvga
nisbatan bildirilgan munosabat bo‗lishi mumkin.
Bunday ta‘sir menejer qaroriga jamoaning javobi bo‗lishi mumkin va u
menejerning keyingi xulqiga ta‘sir qiladi, boshqaruv jarayoniga tuzatish kiritadi.
Norasmiy boshqaruv jamoaning fikrini bilib olishga, uning ishga va
menejerga munosabatidan o‗z vaqtida xabardor bo‗lib turishga ko‗maklashadi.
Bundan tashqari, menejerning harakatiga jamoaning qarashi va bahosini
yaxshilaydi, menejerlar bilan xodimlarning o‗zaro ishonchini taqozo qiladi.
Norasmiy boshqaruvning samaradorligi quyidagi omillarga bog‗liq bo‗ladi:
-
xodimlarning sifati: professionalizmi, ma‘lumoti, ishga, menejerga
munosabati, shaxsning rivojlanganligi (o‗z ma‘lumotini oshirganligi, kasbiy
o‗sganligi va shu kabilar);
-
menejerning
shaxsi
(insoniy
xislatlari,
odamshavandaligi,
professionalizmi, ko‗ngilchanligi, maqsadga intiluvchanligi);
-
rasmiy va norasmiy boshqaruv nisbatlaridan ustalik bilan foydalanish
imkoniyatiga ta‘sir qiluvchi ichki va tashqi ijtimoiy-iqtisodiy vaziyat;
-
jamoadagi ma‘naviy-ruhiy iqlim;
-
menejment toifasi: strategik, innovatsion, korporativ va h.k;
160
-
jamoadagi mavjud qiziqishlar, qadriyatlar va motivlar;
-
jamoa va tashkilotning rivojlanish dinamikasi.
Inson va jamiyatning rivojlanish tamoyillari menejerga ta‘sir qilmay qola
olmaydi. Inson bu jarayonga ko‗maklashadi. Norasmiy menejmentga ehtiyoj
oshadi.
Menejment rasmiylashuvining chegarasi borligini aytib o‗tmoq kerak,
chunki inson tabiati mohiyatining o‗zi zamonaviy odamni robotga aylantirishga
yo‗l bermaydi. Bu esa byurokratizmga olib boradi, menejmentni jonsiz, mexanik
narsaga aylantiradi va shu tariqa uning samaradorligini pasaytiradi. Buning ustiga,
boshqariladigan tizimning barqarorligini pasaytiradi, uni emirilish sari sudraydi.
Ishning aniq holatini hisobga olmay, vaziyatni tahlil etmay, norasmiy
menejmentning rolini oshirib yuborish ham salbiy oqibatlarga olib borishi
mumkin. Bunday holda menejment doimiy mojarolarga, laganbardorlikka,
mas‘uliyatsizlikka, tanish-bilishchilikka olib boradi. Xullas, muayyan tashkilot
yoki muayyan boshqaruv darajasida norasmiy menejmentni kuchaytirishning
ob‘ektiv chegaralari mavjud, shu chegaralardan o‗tib ketilsa, tizim tang holatga
tushib qoladi. Bu chegaralar juda aniq emas va doimo o‗zgarib turadi. Bu narsa
insonning rivojlanishi tamoyillari, qadriyatlar tizimi bilam izohlanadi.
Shu sababli rasmiy va norasmiy boshqaruvdan ustalik bilan foydalanish,
aniq holat va vaziyatni, menejer va xodimlarning sifatini e‘tiborga olish zarur
bo‗ladi.
Menejmentda ilmiy, tizimli tahlildan foydalanish, insonning aniq sharoitdagi
faoliyati omillarini chuqur tushunish, jamoadagi ustun qadriyat va manfaatlarni
o‗rganish asosidagina bunga erishish mumkin.
Menejment san‘ati ana shunda namoyon bo‗ladi. Bu san‘at esa menejerning
qobiliyati, bilimi, tajribasi, malaka va ko‗nikmalari, kasbda mohirligini birga
qo‗shish va ulardan o‗z o‗rnida foydalanishda, shuningdek, menejmentning
oldindan sezish, payqash qobiliyati va realizmi, xavf-xatarni seza olishi va ishonch
hosil qila bilishida namoyon bo‗ladi.
161
Do'stlaringiz bilan baham: |