Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

12-rasm. Monopsonist mehnat bozori.

^{Raqobatlashgan mehnat bozorida muvozanat holat} E ^{nuqtada oʻrnatiladi.} E ^{nuqtada talab va taklif chiziqlari kesishadi. Muvozanat}

holatida

L_e ishchi

W_e miqdordagi ish haqi bilan ta’minlanadi.

Monopsonist har bir birlik mehnat uchun bir xil ish haqi toʻlagani uchun ^{taklif chizigʻi oʻrtacha xarajat} AC ^{chizigʻidan iborat boʻladi. Chekli}

mehnat xarajatlari chizigʻi MRC_L oʻrtacha xarajat chizigʻidan yuqorida

yotadi.

MRC_L

va MRP_L

chiziqlarini kesishgan nuqtasi monopsonik holatda

qancha ishchi bilan band boʻlishini aniqlaydi. Bu erda

MRP_L  MRC_L monopsonik muvozanat holati sharti. Demak, monopsonist

ishchilar sonini

L_e dan L_C

qisqartirib, ish haqini W_e

dan W_N ga

qisqartirishga erishadi. Shunday qilib, monopsonist bir vaqtning oʻzida ham ishchilar sonini qisqartirib, ham ish haqini pasaytirib, oʻz foydasini

MCNW_N

toʻrtburchak yuziga teng boʻlgan miqdorda oshiradi.

Minimal ish haqi. Minimal ish haqi davlat tomonidan qonun orqali oʻrnatiladi. Koʻp hollarda minimal ish haqi muvozanat ish haqi darajasidan yuqori qilib oʻrnatiladi.

Bunday holda umumiy oʻrtacha ish haqi oshadi, lekin ishchilarni ishga yollash soni qisqaradi. Minimal ish haqini oʻrnatilishini va uni oshirilishini kasaba uyushmalari ham koʻpincha talab qilib chiqadilar. Minimal ish haqi qanday oqibatlar bilan bogʻliqligini koʻrib chiqaylik.

Minimal ish haqi koʻproq malakasiz ishchilar va ish topa olmagan ishchilarga salbiy ta’sir koʻrsatadi. Nima uchun deganda, malakali ishchilarga talab har doim mavjud boʻladi, shu sababli ular minimal ish haqining oshishidan yutadilar. Umuman, minimal ish haqining ortishi, ish bilan band boʻlgan aholining yuqoriroq daromad olishini ta’minlaydi. Minimal ish haqi oshganda, mehnatga haq toʻlashning barcha stavkalari qaytadan koʻrib chiqiladi va oshiriladi.

Quyidagi 13-rasmda minimal ish haqining aholi bandligiga ta’siri koʻrsatilgan.

WW

min

^We


L

^LM ^{Le L}N

13-rasm. Minimal ish haqi va bandlik.

Minimal ish haqi oʻrnatilmaganda ishchilarning bandlik darajasi va ^{ish haqi muvozanat holat (} E ^{nuqta) orqali aniqlanadi. Muvozanat}

holatda ish bilan

L_e ishchi band boʻladi va u W_e

miqdorda ish haqi oladi.

Minimal ish haqini muvozanat ish haqidan yuqori qilib belgilanishi

^Wmin

• 
  W_e , ish bilan band boʻlgan ishchilar sonini L_M
  

gacha qisqartiradi

(Nima uchun deganda, firma bunday narxda kamroq ishchi yollaydi).

Monopolistik mehnat bozori. Amalda kasaba uyushmalarini monopolist deb qarash mumkin. Ular ishchilarga oʻz ta’sirini oʻtkazib, mehnat taklifini qisqartirib, ish haqini oshirishga harakat qiladilar.

Faraz qilaylik, kasaba uyushmalari sof monopolist. Ushbu holat 14- rasmda keltirilgan.

W ^WM

^We

A
₀ L

^LM ^Le