O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti turkiya tarixi

Zamonaviy Turkiyaning ichki va tashqi siyosati

So‘nggi yillarda Turkiyaning iqtisodiy jihatdan shiddat bilan rivojlanishi va mamlakatdagi siyosiy hayotning demokratlashishi, uning nafaqat musulmon olamida, balki butun boshli rivojlanayotgan mamalakatlar uchun iqtisodiy-siyosiy modelga aylanishiga sabab bo‘lgan edi. Bunday ijobiy pozitsiyadan foydalangan Turkiya, o‘zining siyosiy ambitsiyalarini yaqin qo‘shni mamlakatlarga yoya boshladi. Rivojlanishning asosiy sababchisi bo‘lgan iqtisodiy va siyosiy tizimga zarar yetkazmaslik va uni ushlab turish maqsadida Turkiya o‘zini o‘rab turgan siyosiy jihatdan beqaror qo‘shni mamlakatlar hamda o‘zining Yevropa va Osiyo, Shimol va Janub o‘rtasidagi siyosiy-geografik pozitsiyasi (bir vaqtning o‘zida ham qulay, ham xavfli joylashish) tufayli to‘qnashuvlardan saqlanish maqsadida zamonaviy tashqi siyosiy konsepsiyasini ishlab chiqdi.

Konsepsiyaning asosini "qo‘shnilar bilan nol muammo" g‘oyasi tashkil qilgan edi. Paradoksal ravishda o‘zining qo‘shnilari bilan nol muammo shiori bilan mashhur bo‘lgan bu konsepsiya o‘z shioriga tamomila teskari natijalarni berdi. Bunga sabab Turkiya siyosatchilarning uzoqni ko‘ra bila olmaganliklari va bugungi zamonaviy Turkiyaning rivojlanishi, siyosiy ambitsiyalari va geografik joylashuviga ko‘ra nafaqat qo‘shni mamlakatlar bilan, balki xalqaro miqyosda ham dushmanlar orttirishi turgan gap ekanligini tushunib yetmaganligidadir. Hozirgi Turkiya siyosiy va iqtisodiy holatiga ko‘ra hamma bilan birdek do‘st bo‘lishga qodir bo‘lgan neytral davlatga aylana olmasligi oldindan ma'lum edi. Bunday reallikka ko‘z yumgan holda mamlakatning siyosiy pozitsiyalarini abstrakt va tushunarsiz belgilash, Turkiyani nafaqat hamma bilan do‘stlikni saqlab qolishiga yordam bermadi, balki uni hamma bilan dushmanga aylanishiga olib keldi.