O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

3.  Firmalarning  bozordagi  narxlarga  ta’sir  eta  olish  darajasi.  Bu 

ko‘rsatkich  firmaning  bozordagi  narxlarga  nisbatan  o‘rtacha  xarajatlarini  oshib 

ketishi bilan aniqlanadi.  

 Firmaning  olgan  natijasi  qanchalik  yuqori  bo‘lsa,  u  shunchalik  yuqori 

darajada bozordagi narxlarga ta’sir eta oladi, natijada qo‘shimcha daromad olishi 

mumkin.  

---

4. Yangi  firmalar  uchun bozorga  kirib borish imkoniyati  va  biznesdan 

chiqib  ketish  xarajatlari.  Bularni  ikki  guruhga  ajratilgan  tarmoqdagi  to‘siqlar 

orqali aniqlash mumkin.  

1) Sun’iy to‘siqlar (institusional). Faoliyat turi bo‘yicha cheklangan firmalar 

uchun patent va lisenziyalar berish.  

2) Tabiiy to‘siqlar. Ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish uchun kerak bo‘ladigan 

investision 

xarajatlar, 

bozordagi 

mahsulotlarning 

yuqori 

darajada 

diversifikatsiyalashganligi,  iste’molchilarning  mavjud  firma  savdo  belgisiga 

bo‘lgan ishonchi, mahsulotlarni taqsimlash kanallariga bo‘lgan yo‘llar.   

Masalan,  O‘zbekistondagi  aloqa  kompaniyalari.  Yirik  to‘rtta  aloqa 

kompaniyasi  deyarli  yuz  foiz  aloqani  ta’minlab  beradi.  Ularga  raqobtchi  bo‘lish 

uchun juda katta to‘siqlar mavjud.