O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi toskent davlat iqtisodiyot universiteti

A.A.Ordin-Nashchokin 

(taxm. 

1605-1680), 

Yu.Krijanich (1617-1683), I.T.Pososhkov (1652-1726) asarlarida bayon etilgan.  

 

2.3. O'rta asr utopiyalari 

 

Kapitalistik  munosabatlarning  shakllanish  davrini  manufaktura  ishlab 

chiqarishi  va  dastlabki  kapital  jamg'arilishi  bilan  bog'lash  mumkin,  bu  davr  XIV-

XV asrlarni o'z ichiga oladi, ya'ni er egaligi susayishi bilan bog'liq.  

Kapitalistik 

munosabatlarning 

shakllanishi 

dastlabki 

kapitalning 

jamg'arilishi  jarayoni  bilan  bog'liq.  Adam  Smitning  fikricha,  ko'p  sonli  ishlab 

chiqarish tarmoqlarining o'zaro bog'lanish yo'li bilan rivojida mehnat unumdorligi 

o'sishining  sharti  dastlabki  kapital  jamg'arilishidir.  Bu  jarayon  ob'ektiv,  oddiy  bir 

voqea sifatida ta'riflanadi. To'g'ri, bu jarayon real tarixiy voqeadir, ammo u amalda 

beshafqat sinfiy kurash, aholining bir qismini iqtisodiy va ijtimoiy ezish, zo'rlik va 

aldov  bilan  bog'liq  bo'ldi.  Bu  jarayon  davomida  ob'ektiv  tarixiy  qonuniyat  o'ziga 

yo'l  ochdi,  natijada  ishlab  chiqarish  nisbatan  o'sdi,  sanoat  va  savdo  shaharlari 

ko'paydi,  fan  va  texnika  rivoj  topdi.  Bu  uyg'onish  davri  bo'lib,  ming  yillik 

turg'unlikdan so'ng iqtisodiyot madaniyat va san'atning ravnaqiga olib keldi.  

Eski  feodal  munosabatlar  emirilib,  yangi  burjua-kapitalistik  munosabatlar 

tug'ila  boshladi,  bu  esa  osonlik  bilan  bo'lmadi.  Ayniqsa, 

dehqonlarning 

o'z 

erlaridan 

siqib 

chiqarilishi, 

mustamlakachilik,  iqtisodiy  ekspansiya,  urushlar  oddiy 

xalqqa  katta  ofat  keltirdi.  Oqibatda  kapitalizmning 

shakllanishi bilan uni  tanqid qilish ham  boshlanadi, buni 

ilk  sosial-utopistlar  Tomas  Mor  (1478-1535)  va