|
Tashkilotning asosiy tuzilmalarini tuzishdagi chora-tadbirlar:
• idoralarni va aniq ish joylarini taqsimlashda keng qamrovli vazifalarni amalga
oshirish;
• aniq ish o’rinlariga ta’lluqli bo’lgan vazifa va majburiyatlarni belgilash;
• turli tashkiliy vazifalarni muvofiqlashtirish;
• ish joylarining klasterlarini tuzish;
• alohida shaxslar, guruhlar o’rtasida aloqa o’rnatish.
• vakolatlarning rasmiy chiziqlarini o’rnatish.
• tashkiliy resurslarning alohida belgilarini ko’rsatib berish va ochib berish.
Bu juda muhim jarayon ekanligi va bu jarayon orqali boshqaruvchilar
tashkilotning tashkiliy tuzilmasini loyihalashtiradilar.
Tashkiliy tuzilma bu tashkilotdagi ish joylarining rasmiy joylashuviga aytiladi.
Bu tuzilma vizual ko’rinishda tashkiliy tuzilmada aks ettirilishi va ko’p maqsadlarga
xizmat qilishi mumkin. Boshqaruvchilar tuzilmani yaratganlarida yoki uni
o’zgartirganlarida ular o’z oldilariga oltita omilning echimini olgan tashkiliy
tuzilmani barpo etish jarayoni bilan shug’ulanadilar: taqsimot, bo’limlarga ajratish,
jamoa tarkibi, boshqarish diapazoni, markazlashtirish va markazlashmagan tizimga
o’tish hamda rasmiylashtirish.
AdeOgayodagi “Wilson” sport tovarlari zavodida 150 ta ish o’rinlarida ishchilar
ishlab (o’rtacha ular 20 yil davomida ishlab kelmoqdalar) ular milliy futbol ligasi
uchun futbol buyumlarini ishlab chiqaradilar, aksariyat kollej va o’rta maktablardagi
futbol o’yinlari uchun buyumlarni ishlab chiqaradilar. Zavodning har kunlik
maqsadlarini amalga oshirish uchun ishchilari quyish, tikish, bichish, shnurlash va
boshqa ishlarga taqsimlanadilar.
Bu mehnat faoliyatini alohida vazifalarga bo’lib olish bo’yicha taqsimlab
olishga misol bo’la oladi. Ayrim xodimlar, ishlab chiqarish hajmini oshirish
maqsadida, butun faoliyatini emas, balki bir yunalish bo’yicha ixtisosla-shadilar.
Shuningdek, bu boshqarish moduli tarixiga kiritilgan mehnat taqsimoti tushunchasi
sifatida bizga ma’lum.
Ixtisoslashtirilgan tarzda ishlash ishchilarning malaka va kunikmalari-dan
samarali foydalanish imkonini beradi. Aksariyat korxonalarda ayrim vazifalar yuqori
darajadagi ko’nikmalarni talab qiladi; boshqa vazifalar nisbatan pastroq darajadagi
malakaga ega bo’lgan ishchilar ham qilishlari mumkin. Agarda yuqori malakali va
juda murakkab vazifalarni amalga oshirishda barcha ishchilar ishlab chiqarish
jarayonining barcha bosqichlarida ishtirok etganlarida, ishchilar o’zlarining
malakalarini to’la ishga sola olmaydilar. Undan tashqari ishchilarning malaka
darajasini ajratish, aks ettirish uchun malakasi past bo’lgan ishchilarga karaganda,
malakali ishchilarning ish haqi nisbatan yuqori to’lanadi, barcha ishchilarning ish
haqi yuqori malakali ishchilarga to’langanday to’lanishini amalga oshirish oson
kechadi.
Resurlardan samarasiz foydalanish masalalari. Bu tamoyil orqali siz, nima
sababdan jarayondan keyin mijozni tikayotgan kardiolog xirurglarni uchratish
425
mumkin emasligini tushunasiz. Uning o’rniga shifokorlar o’zlarining ish olib borish
xonalarida xirurg operatsiyani tugatgandan so’ng mijozni tikishni o’rganadilar.
Ixtisoslashtirishning ilk tarafdorlari ixtisoslashtirish jarayoni ishlab chiqarish
unumdorligini ancha oshirishi mumkinligini ta’kidlaydilar. Yigirmanchi asrning
boshida
umumlashtirish
oqilona
kechgan
edi.
Ixtisoslashtirish
keng
qo’llanilmaganligi sababli uning tadbiq etilishi doim ishlab chiqarishning yuqori
unumdorligi bilan asoslangan, lekin 10-2 ilovada aks ettirilganidek yaxshi natijalar
uzoqlashishi mumkin. Bu qaysidir holatda ixtisoslashish sabab insonning ishlashga
bo’lgan ishtiyoqi so’nishi, zerikkanligi, charchaganligi, stress holati, past
unumdorlik, past sifat, kechiqishlar sonining oshishi va kadrlar almashinuvi oqimi
iqtisodiy samaradorlikka erishishga to’sqinlik qilishi mumkin.
TASHKILOTda:
Tashkilotning tashkiliy tuzilmasi va tashkilotning maqsadlariga erishish.
Ishchi joylarining tashkilot tashkiliy tuzilmasi doirasidagi rasmiy joylashuvi.
Tashkilotni tashkiliy loyihalashtirish tizimini aks ettirish.
Tashkilotda mehnatning ixtisoslashuvini o’zgartirish yoki yaratish.
Ayrim ish vazifalarining mehnat jarayonidagi taqsimlanishi kabilar muhim
sanaladi.
Mehnatning ixtisoslashuvi natijasida kelib chiqadigan iqtisodiy samaradorlik
va tejamli ishlab chiqarish.
Ixtisoslashuvning iqtisodiyotga ta’siri.
Iqtisodiyotning ixtisoslashuvga ta’siri
BUGUNGI FIKRLAR / QARASHLAR. Aksariyat boshqaruvchilar ixtisosla-
shuv jarayoniga muhim omil sifatida qarab kelmoqdalar, chunki u ishchi-xodimlarga
samaraliroq ishlashga yordam beradi. Masalan, “McDonald`s” kompaniyasi yuqori
darajadagi mehnat taqsimotini tashkil etgan, chunki ular mahsulotlarni belgilangan
vaqtda va samarali ishlab chiqarib mijozga etkazishi lozim. Shuning uchun ham buni
«tez» ovqat deyishadi. Bittasi buyurtma qabul qiladi, ikkinchi oshpaz gamburger
tayyorlaydi, uchinchisi mijozga yetkazadi, boshqasi esa ichimliklarga buyurtma qabul
qiladi. Boshqalari buyurtmalar paketini qabul qilishadi va hokazo.
Bu darajagi samaradolikni oshirishga qaratilgan ixtisoslashuv ishlab chiqarish
unumdorligini oshirishga yordam beradi.
Haqiqatda, aksariyat Makdonalds xodimlariga buyurtmani qabul kilib olish,
yozib olish uchun qancha vaqt kerakligini ko’rishingiz hamda yaxshi e’tibor
bersangiz xodimlar uchun o’z vazifalarini bajarish uchun qancha vaqt sarflanganligi
haqida yozib qo’yilganining guvohi bo’lasiz.
Lekin ayrim holatlarda ixtisoslashuvning qo’llanilishi ishlab chiqarish
unumdorligining oshishiga olib kelmasligi ham mumkin. Shuning uchun ham “Avery
Dennison”, “Ford”, “Avstraliya”, “Hallmark va American Express” kabi
kompaniyalar me’yor darajada ixtisoslashuvni tadbiq etadilar va buning o’rniga
ishlchilariga keng soha vazifa va ishlarni topshiradilar.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
