O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti “Geologiya qidiruv” fаkultеti “Nеft va gazni qayta ishlash ob’ektlari” kаfеdrаsi «korroziyadan himoya qilish»

10.1-расм. Водороднинг босими 20 МПа бўлганда 35 маркали пўлат углеродсиз- ланиш чуқурлигининг (мм ларда) турли температураларда вақтга боғлиқлиги.

10.2-расм. Водород пўлатга кириш чуқурлигининг ундаги хром миқдорига боғлиқлиги. (Н2-нинг босими 30 МПа, синаш вақти 300 соат)

Сu₂О + Н₂ = Н₂О + 2Сu

Ҳосил бўлган сув буғлари металл ичида юқори босим ҳосил қилиши туфайли ёриқларнинг ҳосил бўлишига ва металл пластиклигининг йўқолишига сабаб бўлади. Бу ҳодисанинг олдини олиш учун қотишмадаги мис оксидининг миқдорини камайтириш керак бўлади.


10.3. Карбонил коррозияси.
Карбонил коррозияси юқори ҳарорат ва юқори босим остида углерод (II) иштирокида борувчи технологик жараёнларда кузатилади. Бундай жараён-ларга метил ва бутил спиртларини олиш, метан ва углерод оксиди конверсияси мисол бўлади.
Нормал шароитларда СО металларга нисбатан инерт ҳисобланади. Юқори ҳарорат ва юқори босимларда эса углерод оксиди кўпгина металлар билан реакцияга киришиб, карбониллар ҳосил қилади. Маслан, темир билан:
Fe + nCO = Fe(CO)_n
Темир СО билан учта бирикма ҳосил қилиши мумкин: тетракарбонил – Fe(CO)₄, пентакарбонил – Fe(CO)₅ ва нонакарбонил – Fe(CO)₉. Бу учала бирикма ҳам барқарор эмас ва улар ҳарорат ортиши билан парчаланади. Булар ичида барқарорлиси – Fe(CO)₅ бўлиб, 140^оС дан юқори ҳароратда деярли тўлиқ Fe ва СО га диссоцияланади (10.3-расм).
Углерод (II) оксиди билан юқоридагиларга ўхшаш бирикмаларни кўпгина металлар билан ҳосил қилиши мумкин. 10.3-расмда турли шароитларда темир пентакарбонили – Fe(CO)₅ нинг ҳосил бўлиш тезлиги ифодаланган. Барча эгриликлар ўзининг максимумига эга.
Эгриликларнинг чап томонидаги ўсувчи қисми ҳарорат кўтарилиши билан жараён тезлигининг ортишини кўрсатади. Ўнг томонидаги пасайиш эгриликлари пентакарбонил Fe(CO)₅ нинг парчаланиш босқичини ифодалайди.