O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti “Geologiya qidiruv” fаkultеti “Nеft va gazni qayta ishlash ob’ektlari” kаfеdrаsi «korroziyadan himoya qilish»

9.4-расм. Турли аэрацияли тупроқ шароитида ётқизилган қувур ўтказгичнинг коррозияланиш схемаси.
Ҳар бир турдаги тупроқ учун коррозион йўқотишлар максимумга етадиган намликнинг критик қиймати мавжуд. Гилли тупроқлар учун бу қиймат 12 ва 25 % оралиғида, қумли тупроқ учун10 ва 20 % оралиғида ётади.
Ер ости металл иншоотлари текис коррозиядан ташқари питтинг ва коррозион ёрилиш туридаги емирилишларга ҳам учрайди. Питтинглар кўпинча тупроқ билан доимий контактда бўладиган қувурнинг пастки қисмида пайдо бўлади. Коррозион дарз кетиш ва ёрилиш катодли қутбланган қувурларнинг ҳимоя қатламлари бузилган жойларида ҳосил бўлади.
Дайди токлар ер ости оммуникациялари ва саноат зоналаридаги иншоотларнинг коррозион емирилишига жиддий сабаб бўлади. Коррозион бузилишларнинг интенсивлиги бевосита дайди токлар катталигига боғлиқ бўлиб, Фарадей қонунига бўйсунади. Бир йил давомида 1А ток ўтиши 9 кг темирнинг эришига мос келади. Баъзи нохуш ҳолатларда дайди токларнинг қиймати 200–500 А гача бориши қайд қилинган. Бундан дайди токлар туфайли бузилиш интенсивлигининг кўлами нақадар катта эканлигини кўриш мумкин.
Қувур ўтказгичларни дайди токларнинг таъсиридан муҳофаза қилиш учун дренажлардан фойдаланилади. Бунда дайди токларнинг манбаи масалан, релс билан қувур ўтказгич металл шина орқали туташтирилади.
Иншоотларни ер ости коррозиясидан ҳимоялаш учун электрокимёвий усуллардан ҳам фойдаланилади шунингдек, уларнинг сирти изоляция қопламалари (битум, полимер, лак-бўёқ ва б.) билан қопланади.
Микроорганизмлар (аэроб ва анаэроб бактериялар) таъсири туфайли вужудга келадиган ёки кучаядиган металлар коррозияси биологик ёки биохимик коррозия дейилади.
Аэробик бактериалар икки хил кўринишда бўлади: олтингугуртни оксидловчи; темирни қайта ишловчи.
Биринчи турдаги бактериялар кислотали муҳитларда (рН = 3–6) яхши ривожланади. Улар олтингугуртни сулфат кислотасигача оксидлайди. Бунда баъзи жойлардаги сулфат кислотасининг концентрацияси 10% гача етиши мумкин. Бундай муҳит коррозия тезлигининг кескин ошишига олиб келади.
Темирни қайта ишловчи аэроб бактериялар рН = 3–6 интервалда ривожланади. Бундай бактериялар ион ҳолдаги темирни ютиб, эримайдиган ҳолатдаги бирикмаларни ҳосил қилиб чиқаради. Бундай бирикмаларнинг нотекис ётиши сирт гетерогенлигини оширади ва ўз навбатида коррозия тезлигини кучайтиради.