94
W
M
M
W
M
кел
V
экв
экв
экв
,
.
bu erda
кел
M
-mustahkamlik nazariyasidagi keltirilgan moment.
NAZORAT SAVOLLARI
1.
Murakkab qarshilikda qanday kuchlar ta’siridan hosil bo’ladi?
2.
To’g’ri to’rtburchak shakldagi kesimning inerstiya momenti qanday topiladi?
3.
Cho’zilish bilan egilishning birgalikdagi ta’siridan
qanday deformastiya hosil
bo’ladi?
4.
Doira shakldagi kesimning inerstiya momenti qanday topiladi?
5.
Buralish bilan egilishning birgalikdagi ta’siridan qanday qarshilik hosil bo’ladi
va bu kuchlanishlarning nomi qanday ataladi?
TAYaNCh SO’Z VA IBORALAR
Murakkab qarshilik,
murakkab deformastiya, burovchi moment,
eguvchi
moment, inerstiya momenti, siljish, cho’zilish, siqilish, sterjen, balka.
ma’ruza-15
Ustuvorlik. Kritik kuch. Eyler formulasi.
Qattiq jismlarning muvozanati ikki xil bo’ladi:
1.Ustuvor muvozanat holat;
2.Noustuvor muvozanat holat.
Misol, po’lat shar harakatlanayotgan tekisligini shakliga qarab ustuvor(86, a)-shakl),
noustuvor(86, b)-shakl) va befarq(86, v)-shakl) muvozanat holatda bo’ladi, ya’ni:
Muvozanatning ustuvorligini ta’min etish uchun ingichka sterjen muvozanatini
buzilish sabablarini o’rganish lozim.
Bir uchi qistirib mahkamlangan ingichka sterjen o’q bo’ylab yo’nalgan asta-
sekin o’zgaradigan siquvchi kuch ta’sirida bo’lsin(87-shakl). Kuchning miqdori
86- shakl.
95
kattalashgani sari sterjenning oldingi muvozanat holatiga qaytishi qiyinlasha boradi.
Kuchning qiymatini oshirib borish natijasida sterjen to’g’ri
chiziqli muvozanat
holatga qayta olmay egilgancha qoladi. Kuchning bu qiymati kritik qiymat yoki kritik
kuch deyiladi va
кр
F
bilan belgilanadi. Bu kritik kuch
Eyler formulasi yordamida
aniqlanadi,
2
min
2
l
EI
F
кр
- egilgan holdagi muvozanatni ta’min etuvchi eng kichik qiymatdir;
n
1
- uzunlikni (sterjen) keltirish koeffistenti bo’lib, qiymati sterjen uchlarini
mahkamlash turlariga bog’liqdir;
n
- sinusoida yarim to’lqinlari soni;
min
I
-ko’ndalang kesim yuzani inerstiya momenti.
Siquvchi kuchni ruxsat etilgan qiymati quyidagicha aniqlanadi:
y
кр
n
F
F
bu erda:
y
n
- ustuvorlikni talab etiladigan ehtiyot koeffistenti.
Agar sterjenga ko’ndalang turtki ta’sir etmasa, siqilgan
sterjen kritik holatda
ham o’zining to’g’ri chiziqli muvozanat holatini saqlaydi,
shuning uchun kritik
kuchlanishni quyidagi formula asosida aniqlanadi, ya’ni
E
A
i
I
E
A
F
кр
кр
2
2
min
min
2
bu erda:
min
i
l
- sterjen egiluvchanligi;
A
I
i
min
min
- sterjen ko’ndalang kesimini minimal inerstiya radiusi.
Eyler formulasidan foydalanish uchun quyidagi shart bajarilishi lozim.
ďö
ęđ
E
2
.
87- shakl.
96
bu erda:
ďö
- sterjen materialini proporstionallik chegarasiga to’g’ri kelgan
kuchlanish.
Do'stlaringiz bilan baham: