O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti

Eyler formulasini qo’llanish chegarasi. 
Sterjen egiluvchanligi orqali ifodalanadi, ya’ni 
чег



bu erda,
пц
чег
Е




turli materiallar uchun turli qiymatlarga ega bo’ladi. 
Masalan, St3 uchun 
100

чег

; St5 uchun 
90

чег

; 
cho’yan uchun 
80

чег

.
Ko’pincha egiluvchanlik yuqorida ko’rsatilgan chegaralaridan kichik bo’lgan 
hollar uchrab turadi. Bunday hollarda Eyler formulasidan foydalanib bo’lmaydi, 
chunki kritik kuchlanish proporstionallik chegarasidan ortib ketadi va Guk qonuni o’z 
kuchini yo’qotadi. 
Bunday hollarda F.S.Yasinskiy tomonidan tavsiya etilgan quyidagi 
formulalardan foydalaniladi: 


b
a
кр


bu erda ―
a
‖ va ―
v
‖ – materialni xossasiga bog’liq bo’lgan koeffistentlar. Ularning 
qiymatlari tajribalarga asoslanib topiladi. 
Masalan, St3 uchun 
100
40



bo’lganda a=3100 kg/sm2 va 
b
= 11,4 
kg/sm2 bo’ladi. 
40


bo’lganda kalta sterjenlar faqat mustahkamlik uchun 
hisoblanadi. St3 markali po’lat uchun kritik kuchlanishni to’la grafigi keltirilgan(88-
shakl). 
Amalda 
hisoblash 
ishlarini 
osonlashtirish maqsadida ustuvorlik uchun 
ruxsat etilgan kuchlanish 
 
y

bilan, 
mustahkamlik uchun ruxsat etilgan 
 

bilan bog’lanadi, ya’ni, 
 
 
 
 









y
y
;
. 
bu erda, 

- mustahkamlik uchun berilgan 
asosiy ruxsat etilgan kuchlanishni 
kamaytirish koeffistenti. 
Shunday qilib, siqilgan sterjenning ustuvorlik sharti quyidagicha yoziladi: 
 






Брутто
A
F
―

‖ ni qiymatlarini ―

‖ ga bog’liq holda jadvaldan olinadi. 
NAZORAT SAVOLLARI 
1.
Qanday kuch kritik kuch deb ataladi? 
88-шакл. 

---

97 
2.
Eyler formulasi qanday ko’rinishga ega? 
3.
Uzunlikni keltirish koeffistenti nima? 
4.
Eyler formulasini qo’llanish chegarasi qanday? 
5.
F.S.Yasinskiy formulasini qo’llanish chegarasi qanday? 
TAYaNCh SO’Z VA IBORALAR 
Ustuvor, befarq, noustuvor, kritik kuch, Eyler formulasi, siqilgan sterjen, 
ustuvorlikning ehtiyot koeffistienti, kichik bikrlik tekisligi, sterjen uzunligi, minimal 
inerstiya momenti. 
16-ma’ruza