O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

Respiratorlar. Respiratorlar nafas a’zolarini radioaktiv va tuproq changlaridan va bakterial aerozollardan himoya qiladi, hozirgi vaqtda respiratorlardan R-2 va 1PB-1 "lepestok" keng qo’llanilmoqda.
R -2 respiratori nafas olish, nafas chiqarish klapanlari, burun qisqichi va tasmalari bo’lgan yarim maska yuzga keladi, engak va burun uning ichida qolishi kerak, tasmalar boshga tortiladi.
SHB-1 resshfatori "Lepestok"-sintetik filtrlovchi materialdan tayyorlangan bo’lib, bir marta foydalanish uchun mo’ljalangan, kiyish uchun respirator paketdan olinib, rezina shnurishgacha uch taxminan kerak bo’lgan uzunlikda cho’zib borlanadi, engakdan boshlab yuzga kiyiladi, alyuminiy plastinka qisiladi va tasmalar ensaga bog’lanadi.
Nafas a’zolarini himoya qilishini oddiy vositalari.
Paxta doka bog’lami. Buning uchun 100x60 sm li doka olinib, ertasiga eni va bo’yi 20x30 sm va qalinligi 1 – 2 sm qilib paxta solinadi, so’ng u doka bilan o’raladi. Dokaning uchlarini 35 sm dan kesib bog’ich ulanadi, bog’lam engak, og’iz va burun berkiladigan qilib tug’iladi. Borich uchlari boshning tepa suyagi va ensa ustidan bog’lanadi. Changga qarshi matoli maska PTM-1 oynali korpusdan va bog’ichdan iborat. Maskaning korpusi matodan 4 -5 kanat qilib tikiladi, kiradigan teshiklarga o’lchovi 5,5x4,5 sm li oyna qo’yiladi, bog’ich 35x70 sm qilib polotnodan tikiladi. Maska boshga yopishib turishi uchun yuqoridagi chokka rezina qo’yilib tikiladi, ko’ndalangiga ham rezina qo’yiladi.
Pastda bog’ach bo’ladi. PTM-1ni tayyorlashda 7 ta o’lchov ko’zda tutiladi. Maskaning cheti peshanaga, chakkaga, yonoqqa va engakka zich yonishib turishi kerak.
Nafas a’zolarini himoyalash uchun biror bir vosita topilmaganda dastro’mol, sharf, sochiq va shunga o’xshashlar bilan og’iz va burunni berkitish kerak.
Terini himoya qilish vositalari, qo’l osti vositalaridan terini himoya qilish vositalariii tayyorlash.
Terini himoyalovchi shaxsiy vositalar himoyalash xususiyatiga qarab filtrlovchi va ajratuvchilarga bo’linadi. Terini ajratuvchi himoya vositalari havo o’tkazmaydigan materiallardan tayyorlanadi. Ular zich yopiladigan (germetik) va zich yopilmaydigan (nogermetik) bo’lishi mumkin. Zich yopiladigan vositalar kishi tanasini berkitadi va zaharlovchi moddalarning bug’i va tomchilaridan to’liq himoya qiladi. Zich yopilmaydigan vositalar esa faqat tomchi holidagi zaharlovchi moddalardan himoya qiladi. Bundan tashqari, bu vositalar kishi terisini bevosita radioaktiv na bakterial vositalar ta’siridan ham himoya qiladi.
Terini himoya qiladigan filtrlovchi vositalar ip-gazlamadan tayyorlangan bo’lib, unga maxsus kimyoviy modda shimdiriladi. Bunda matoning havo o’tkazuvchanligi saqlanib qoladi, zaxarlovchi moddalar iplar orasidan o’tayotgan vaqtda yutiladi va neytrallanadi. Terini himoya qiladigan ajratuvchi individual vositalarga umumharbiy himoya to’plami (OZK), plyonkali himoya kostyumi (KZP) va terini himoyalovchi maxsus vositaga L-1 engil himoya kostyumi kiradi. OZK, KZP va L -I kostyumi himoya ta’siri qoidasiga ko’ra teri qavatlarini, formali kiyim kechaklarni va oyoq kiyimlarini zaharlovchi moddalar, radioaktiv moddalar va bakterial vositalar ta’siridan ajratishga asoslangan bo’ladi.
Umumharbiy himoya to’plami himoya plashchi, himoya paypog’iga hamda himoya qo’lqoplaridan iborat bo’ladi.
OP- 1M plashchi rezina qo’shib to’kilgan bo’lib, yengi va qalpoqchasi bo’ladi. Ishlashga qulay bo’lishn hamda qo’lga zich yopishib turshi uchun yengining uchiga rezina tasma tikilgan bo’ladi. Qalpoqchani katta kichik qilish uchun cho’ziladigan tasma o’rnatiladi. Plashchlar quyidagi o’lchovlarda bo’ladi, bo’yi 166 sm gacha bo’lgan kishilar uchun-birinchi bo’y, 166 sm dan 172 sm gacha- ikkinchi, 172 sm dan 178 sm gacha- uchinchi, 178 sm dan 184 sm gacha na undan yuqorisi to’rtinchi bo’y bo’ladi.
Himoya paypoqlari ham rezina qo’shilgan matodan tayyorlanadi, asosi qalin rezinadan iborat. Ular orqali oyoq kiyim ustidan kiyiladi va oyoqqa maxsus tasma hamda taqiladi yordamida mahkamlanadi. Belga taqiladigan kamarga esa tasmalar yordamida birlashtiriladi. Himoya paypoqlari quyidagi o’lchovlarda ishlab chiqiladi: 40-poyabzal uchun birinchi bo’y, 41-42 poyabzal uchun ikkinchi bo’y, 43 va undan katta poyabzalga uchinchi bo’y to’g’ri keladi.
Himoya qo’lqoplari ikki xilda tayyorlangan bo’lib, qishda kiyish uchun ikki panjali va yozda besh panjali bo’ladi. Qishki qo’lqoplar ichiga issiq saqlash uchun astar kiygiziladi va tugma qadaladi.
L-1 yengil himoya kostyumi teri qavatlarini va formali kiyimlarni sharlovchi moddalar, radioktiv moddalar hamda bakterial vositalardan zararlanishdan himoya qilishga mo’ljallangan.
U rezina matodan tayyorlangan bo’lib, kapyushonli ko’ylak, paypoqli shim, podshlemnik va ikki barmoqli himoya qo’lqoplaridan iborat.
Paypoqli shimning yuqori qismiga ikkita yelka tasmasi va paypoqni oyoqqa zich qilib bog’lash uchun bog’ichlar tikilgan. Kapyushonli ko’ylakning orqa qismiga chok orqasidan o’tadigan belband tikilgan bo’lib, ko’ylakning oldi tanasidagi tugmaga o’tkaziladi. L-1 yengil himoya kostyumi 3 o’lchovda, bo’yi 165 sm gacha bo’lgan har xil xizmatchilarga birinchi, 165 sm dan 172 gacha bo’lganlarga ikkinchi, 172 sm dan yuqori bo’lganlarga uchinchi o’lchovda tayyorlangan bo’ladi.
L-1 yengil himoya kostyumi zararlangan joylarda ishlash uchun, zararlanmagan joyda esa formali kiyim-kechaklar ustidan kiyiladi. Ish qobiliyatini yaxshiroq saqlash uchun 10°S dan yuqori haroratda himoya kiyimi ishchi kiyim ustidan, 0°S dan Q 10°S gacha haroratda yozgi kiyim ustidan, 0°S dan past haroratda esa qishki kiyim ustidan kiyiladi.
Plyonkali himoya kostyumi (KZP) - harbiy xizmatchilarning teri qavatlarini zaharlovchi moddalar, radioaktiv moddalar, bakterial takomillashtirish ustida doimiy ishlar olib borilmoqda. Shuning uchun, dushman tomonidan ommaviy zarar yetkazuvchi qurollar ishlatilishi ehtimoli borligi sababli, harbiy qismlar Shaxsiy tarkibini jangovarlik xususiyatlarini saqlash niyatida jang maydonida umumharbiy va tibbiyot himoya vositalarini o’z vaqtida qullash katta ahamiyatga egadir. Harbiy qismlardagi shaxsiy tarkib ommaviy zarar yetkazuvchi qurollarning shikastlovchi omillarini va jarohatlangan, zararlangan kishilarga birinchi tibbiy yordam ko’rsatish qoidalarini bilishi kerak.
Tibbiy vositalarni o’z vaqtida qo’llash kishilarni ommaviy zarar yetkazuvchi qurollar ta’siridan butunlay muohfaza qilishga imkon yaratadi.
Tibbiy muhofaza vositalariga AI -2 shaxsiy aptechkalar, ximoyaga qarshi shaxsiy paketlar, shaxsiy bog’lov paketlari.
DI - 2 shaxsiy aptechkasi atom, kimyoviy va bakterial hamda boshqa guruhdagi qurollarning shikastlovchi ta’sirini kamaytirish yoki ularning ta’sirini oldini olish maqsadida o’ziga va o’zaro yordam ko’rsatish uchun mo’ljallangan.
Aptechka plasmassadan tayyorlangan bo’lib, dorilar uning ichidagi maxsus uyachalarga joylashtiriladi.
Plastmassa quti qopqog’i ichkarisiga dori vositalarining qo’llanish sxemasi joylangan. Aptechka shunday konstruksiyaga egaki, undagi har bir dori vositasi osonlik bilan olinadi va tezlik bilan qo’llanadi. Aptechka harbiy xizmatchilar kiteli yoki gimnast yorqasining tashqi cho’ntagida olib yuriladi. Saqlanadigan dori vositalari boshqa (komandir) ko’rsatmasi asosida qo’llaniladi. AI - 2 aptechkasiga suyidagi dorilar joylanadi:
- fosfororganik moddalardan zararlangan paytda qo’llaniladigan afin yoki budaksim aptechkaning 1-uyasiga joylashtirilgan. Afin yoki budaksim preparatlari dala sharoitida tezlik bilan qo’llash uchun steril holatda shpris -tyubikda chiqariladi, qopqog’i qizil bo’ladi. Ushbu ziddi-zahar zararlanishning birinchi alomatlari yuzaga chiqishi zahoti (ko’z qorachig’i qisqarishi, ko’rish xiralashishi, ko’z sohasida kuchli og’riq paydo bo’lishi, ko’p so’lak oqishi, ko’krakda og’riq turishida, muskullar orasiga yuboriladi. Ziddi - zaxarni zararlangan kishi o’ziga yuborishi yoki bir-biriga yordam ko’rsatishda muskullar orasiga yuborishi mumkin. Shuni esda tutish kerakki, preparat qancha tez yuborilsa, zararlanishning oqibatlari oldi Shuncha tez olinadi. Zarur bo’lganda preparat qaytadan muskullar orasiga yuborilishi mumkin. Shpris -tyubikdan foydalanish usuli 2 - bobda ko’rsatilgan. Ishlatilgan shpris -tyubik zararlangan kishining cho’ntagiga solib qo’yiladi.
- aptechkaning 2-uyasi bo’sh qoldirilgan, keyingi vaqtlarda ushbu uyaga fosfororganik zaharlovchi moddalardan zararlanishning oldini dimetpramid na 0,002 g sidnokarb bor. Bu preparat xam bitta tabletkadan qo’llaniladi, zarur bo’lgan hollarda 4-5 soat oralatib sutkasiga 3-4 martadan ko’p bo’lmagan holda ichiladi. Ushbu preparatlar boshliq (komandir) buyrug’i asosida qo’llanadi.
Ximoyaga qarshi shaxsiy paketlar (IPP-8, IPP-9, IMI 10). Terining ochiq joylariga tushgan zaharlonchi moddalarni degazasiya qilish va terining ochiq joyiga tegib turadigav (bo’yni, yuz, qo’llar) formali kiyim-kechak yengini, yoqasini hamda protivogazning yuz qismini degazasiya qilish uchun mo’ljallangan. Bundan tashqari, ushbu pakstlardan jangovor holatlarda zarur bo’lib qolgan vaqtda shaxsiy qurol va harbiy texnikaning ayrim qismlari, kishilar tegadigan joylarni degazasiya qilish uchun ishlatiladi.
Ximoyaga qarshi IPP-8 shaxsiy paket kavsharlangan polietilen xaltadan iborat bo’lib, uning ichiga degazasiya qiluvchi suyuqli solingan shisha flakon va to’rtta paxta- dokali tampon solingan.
Ximoyaga qarshi shaxsiy paketlar IPP-9 IPP-10, IPP-12 metall ballondan iborat bo’lib, ichiga degazasiya qiluvchi suyuqlik solingan.
Zaharlovchi moddalar teriga tushgan vaqtda tezlik bilan shaxsiy paketlar chap qo’lga olinadi; IPP-8 paketining shisha idishi qopqog’i ochiladi; IPP-9, IPP-10 metall ballonlarining yuqori qismi maxsus teshuvchi moslama yordamida teshiladi; teridagi suyuq-tomchi holidagi zararlovchi moddalar asta-sekinlik bilan quruq paxta-dokali tamponga shimdirib olinadi; paxta-dokali tomponning ikkinchisi olingan va degazasiya qiluvchi suyuqlikka xo’llanib zaharlovchi modda tushgan joylar va protivogazning yuz qismi sinchiklab artib chiqiladi (odamning yuz qismi artilayotgan vaqtda ko’zga suyuqlik tushmasligiga harakat qilish kerak) ishlov o’tkazib bo’lingandan so’ng shisha flakon qopqog’i yoki metall ballonlar qopqog’i mahkam qilib yopiladi va protivogaz sumkasiga solinadi.