O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

Investitsiya qarorlarini nomoliyaviy baholash
Barcha kompaniyalar o‘z investitsiya qarorlarini ham imkoniyat bo‘yicha 
faqatgina qisman miqdoriy, moliyaviy baholashga asoslashiga oid dalillar mavjud. 
Chen (Chen, 1995) fond birjasida ro‘yxatga olingan 115 ta yirik Amerika sanoat 
kompaniyalari o‘rtasida so‘rovnoma o‘tkazdi. U AQSH firmalarini tadqiq qilgan 

---

181 
avvalgi tadqiqotchilar kabi ularning o‘rtasida moliyaviy baholashning umume’tirof 
etilgan usullari ommaviyligini aniqladi. Umuman, diskontlash usullari (NPV va 
RR) PBP yoki ARR ga nisbatan mashhurroq edi, ammo investitsiyalarning barcha 
turlari uchun nomoliyaviy usullar diskontlash usullari singari juda yuqori 
kotirovkalangan va PBP yoki ARRni ancha ortda qoldirgan. 
Mazkur holatda nomoliyaviy usullar muayyan investitsiya loyihasi 
kompaniyaning umumiy strategiyasiga qanchalik mos kelishi, o‘sish salohiyatiga 
egaligi va mahsulotning raqobat vaziyatini va umuman kompaniya ahvolini 
yaxshilashga qodirligini tahlil qilishni o‘z ichiga olgan. 
Ta’kidlash mumkinki, ushbu “nomoliyaviy” yondashuvlar, mohiyatan, 
moliyaviy sanaladi, ammo ularni miqdoriy ifodalash qiyin. Misol uchun, 
kompaniya kapitalni o‘zining umumiy strategiyasiga mos usulda joylashtirishni 
xohlaydi, chunki bu uzoq muddatda istiqbolda boylikni oshirish uchun maksimal 
salohiyatga ega bo‘ladigan sohalarda olib keladi, deb hisoblaydi. 
Korporativ strategiya va investitsiyaviy baholash o‘rtasidagi o‘zaro aloqa 
keyingi boblarda muhokama qilinadi. 
REZYUME 
Sof keltirilgan qiymat (NPV) 
• NPV = investitsiyalashdan pul oqimlarining diskontlangan qiymati miqdori. 
• Pul vaqt qiymatiga ega. 
• Qaror qabul qilish qoidasi: musbat NPVga ega barcha investitsiyalar 
aksiyadorlarning farovonligini oshiradi; NPV qancha katta bo‘lsa, loyihaning 
farovonligi va jozibadorligi shuncha yuqori bo‘ladi. 
• Foiz stavkasi o‘zgarmasligi sharti bilan pul oqimining keltirilgan qiymati
(S
n
 
) = S
n
 /(1 + r)
n
• Diskontlash turli davrlarga tegishli pul oqimlarini umumiy baholash 
bazasiga olib keladi (keltirilgan qiymat), bu esa ularni bevosita taqqoslash 
imkonini beradi. 
• NPV bo‘yicha xulosalar: 
• Ushbu usul aksiyadorlarning farovonligini oshirish vazifasi bilan bevosita 
bog‘liq; 
• usul pul oqimlari harakatining vaqt jihatini hisobga oladi; 
• usul barcha muhim ma’lumotlarni hisobga olish imkonini beradi; 
• usul amaliy va foydalanuvchilarga aniq va bir ma’noli signal beradi.