O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

9-jadval.2019-2021-yillarda axborot va aloqa tarkibining qo’shilgan qiymati tarkibi
Xulosa

“Ishlаb chiqаrish оmillаri, o’zаrо bоg’liqligi vа bir- biriga o’zаrо bоg’liqligi vа ulаrdаn tеjаmli fоydаlаnish mаsаlаlаri” mavzusini atroflicha o’rgandim va quyidagi xulosalarni oldim:
1.Ishlab chiqarish jarayonida kishilar o‘rtasida sodir bo‘ladigan iqtisodiy munosabatlar umumiy ishlab chiqarish munosabatlarining asosiy negizini tashkil etib, ayirboshlash, taqsimlash va iste’mol jarayonlarida bo‘ladigan munosabatlarning tavsifini belgilab beradi. Shuning uchun ularni o‘rganish o‘ta zarur hisoblanadi.
2. Insoniyat zarur ne’matlarni iste’mol qilmasa yashay olmaganidek, bu ne’matlarni ishlab chiqarmasdan ham turolmaydi. Ishlab chiqarish va xizmat qilish jarayonida insonning yashashi uchun zarur bo‘lgan barcha hayotiy vositalar yaratiladi.
3. Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishlab chiqarish omillari – yer, kapital, ishchi kuchi va tadbirkorlik qobiliyatidan iborat bo‘lib, ular o‘zaro bir-birlariga ta’sir ko‘rsatadi. Birining o‘zgarishi ikkinchisining o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatadi.
4. Ishlab chiqarish jarayonida barcha omillar harakatda bo‘ladi, lekin ular ichida jonli mehnat, ya’ni ishchi kuchi faol bo‘lib, u barcha ishlab chiqarish vositalarini harakatga keltiradi, ularga «jon kirgizadi», asosiy capital qiymatining yo‘qolib ketmasligini ta’minlab, yangi yaratilgan Tovar va xizmatlarga o‘tkazadi. Va nihoyat, bu jarayonda yangi tovar va xizmatlar vujudga keladi.
5. Yangi vujudga kelgan Tovar va xizmatlar ikki xil xususiyatga – naflilik va qiymatga ega bo‘lib, ikki tomonlama hisobga olinadi: natural-ashyoviy (naflilik) tomonidan va qiymat tomonidan. Natural-ashyoviy tomondan u uch qismga: ishlab chiqarish vositalari, iste’mol buyumlari va turli xizmatlarga bo‘linadi. Qiymat tarafidan ham uch qismga: iste’mol qilingan ishlab chiqarish vositalari qiymati (s), zaruriy mahsulot qiymati (v) va qo‘shimcha mahsulot qiymati (m)ga bo‘linadi.
6. Bundan 100 yildan oshiqroq ilgari marjinalistlar tomonidan kashf qilingan va iqtisodiyotning universal qonuni deb atalgan qonun – «keying qo‘shilgan omil (qo‘shilgan kapital, qo‘shilgan mehnat) unumdorligining pasayib boorish qonuni» ko‘r-ko‘rona isrofgarchilikka, ortiqcha xarajatlarga yo‘l qo‘yilmasa, hozirgi zamon fan-texnika taraqqiyoti sharoitida amal qilmaydi.
2021- yil yakunlariga ko‘ra, YAIM tarkibida tovarlar ishlab chiqarishda 418 927,4 mlrd. so‘m, xizmatlar ko‘rsatish sohasida – 262 496,3 mlrd. so‘m miqdorida yalpi qo‘shilgan qiymat yaratildi, mahsulotlarga sof soliqlar esa 53 164,0 mlrd. so‘mni tashkil etdi. Joriy davrda o‘rtacha almashuv kursi bo‘yicha hisoblangan nominal YAIM hajmi 69 235,5 mln. AQSH dollarini tashkil etdi (2020- yilda – 59 885,3 mln. AQSH dollari). 2020- yil 2019- yil 2021- yil 418,9 342,0 297,0 2021- yil 2020- yil 2019 - yil 2020- yil 2019- yil 2021- yil 262,5 215,8 187,1 2021- yil 2020- yil 2019- yil 2020- yil 2019- yil 2021- yil 53,2 44,4 45,3 2021- yil 2020- yil 2019- yil 2019-2021- yillarda O‘zbekiston Respublikasi bo‘yicha YAIM* (joriy narxlarda, trln. so‘m) Tovarlarishlab chiqarish Xizmatlarko‘rsatish Mahsulotlargasof soliqlar Ma’lumot uchun: 2021- yilda AQSH dollarining so‘mga nisbatan o‘rtacha rasmiy kursi 10 610,0 so‘m, 2020- yilda 10 055,8 so‘mga teng bo‘lgan. *Bu yerda va keyingi o‘rinlarda 2019- 2020-yillar uchun aniqlik kiritilgan ma’lumotlar keltirilgan.