Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

 
 

---

109 
 
Amalda oltinli svoplarning uch turini ajratish qabul qilingan: 
- vaqt boʻyicha svop (moliyaviy svop); 
- metallning sifati boʻyicha svop; 
- joylashgan joyiga koʻra svop. 
Vaqt boʻyicha svop (moliyaviy svop) svoplarning klassik turidir. U naqd va 
shoshilinch kontrbitimning qoʻshilishidan iborat: aynan bir xil miqdordagi metallni 
spot shartida xarid qilish (sotish) va forvard sharti bilan sotish (xarid qilish). Ancha 
yaqin  bitimbitimning  ijro  etilishi  sanasi  valyutalash  sanasi  deb  aytiladi,  muddati 
boʻyicha  ancha  uzoqlashtirilgan  ijro  etish  sanasi  esa  -  svopni  tugatish  sanasi  deb 
aytiladi.  Bitim  amalda  istagan  muddatga  tuzilishi  mumkin:  bir  kundan  bir  necha 
yilgacha boʻlgan muddatga. Svop bitimining odatdagi muddatlari 1, 3, 6 oy va bir 
yil  hisoblanadi.  Operatsiyaning  mohiyati  svop  muddati  oʻtishi  bilan  oltinni  sotib 
olish  huquqini  saqlab  qolgan  holda  oltinni  valyutaga  konvertatsiya  qilish 
imkoniyatidan  iborat.  Shartnomaning  amal  qilishi  muddati  oxirida  tomonlar 
bitimning muddatini uzaytirish yoki teskari hisob-kitoblarni amalga oshirib svopni 
bekor  qilish  toʻgʻrisida  kelishib  olishlari  mumkin.  Keyingi  yillarda  svop 
operatsiyalari  keng  ommalashdi.  Dastavval,  shu  usulda  mablagʻlarni  jalb  qilish 
dollarli  depozitlarni  jalb  qilishga  qaraganda  foydali  ekanligi  ravshan,  chunki 
svoplar boʻyicha foizli stavkalar ancha past. Bundan tashqari, oltinni zararsiz jalb 
qilish  imkoniyati  yaratilib, bundan bank, masalan,  metall  hisob-varaqlari boʻiycha 
qoldiqlarni  boshqarish  uchun  foydalanish  mumkin.  Nihot,  bu  operatsiyalar 
markaziy  banklar  oʻrtasida  ommabopdir.  Bu  hol,  oʻz  oltin  zahiralarini 
konvertatsiya  qilishni  istab,  ular  oʻz  harakatlari  oltin  bozoriga  jiddiy  taʼsir 
qilmasligidan  xavotir  olmasalar  ham  boʻladi;  bevosita  sotuvlar  oʻrniga  bozorda 
oltin kontragentlar oʻrtasida koʻchib yuradi.